Tóm tắt hướng dẫn năm 2024 của Hội Tim mạch Châu Âu về quản lý rung nhĩ được xây dựng với sự hợp tác của hiệp hội phẫu thuật tim mạch lồng ngực Châu Âu (EACTS) – P6

TS. PHẠM HỮU VĂN

(…)

6.4. Nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ tồn đư mặc dù đã dùng thuốc chống đông

Mặc dù OAC làm giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ ở những bệnh nhân bị AF, nhưng vẫn còn nguy cơ tồn dư. [252,354] Một phần ba số bệnh nhân bị AF bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ đã được dùng thuốc chống đông, [355] với nguyên nhân không đồng nhất. [356] Điều này có thể bao gồm các cơ chế đột quỵ cạnh tranh không liên quan đến AF (như bệnh động mạch lớn và bệnh mạch máu nhỏ), không tuân thủ liệu pháp, liều thuốc chống đông thấp không phù hợp hoặc huyết khối tắc mạch mặc dù đã dùng thuốc chống đông đủ. [357] Đo nồng độ INR hoặc DOAC trong phòng thí nghiệm có thể góp phần phát hiện ra nguyên nhân dễ chấp nhận của đột quỵ. Bất kể tình trạng chống đông như thế nào, những bệnh nhân bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ có nhiều khả năng có các yếu tố nguy cơ tim mạch hơn. [358] Nhiều bác sĩ lâm sàng đang điều trị cho những bệnh nhân bị đột quỵ mới mắc mặc dù đã dùng thuốc chống đông sẽ có xu hướng thay đổi phác đồ thuốc chống đông của họ. Mặc dù có thể có một số lợi thế khi chuyển từ VKA sang DOAC để bảo vệ chống lại đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoặc xuất huyết tái phát trong tương lai, lực lượng đặc nhiệm không khuyến cáo chuyển đổi thường xuyên từ DOAC này sang DOAC khác hoặc từ DOAC sang VKA vì hiệu quả chưa được chứng minh. [252,356,359]

Có thể có những lý do riêng để chuyển đổi, gồm các tương tác tiềm ẩn với thuốc mới; tuy nhiên, không có dữ liệu nhất quán giữa các quốc gia về việc tuân thủ hoặc hiệu quả khác nhau giữa các phương pháp dùng một lần và hai lần một ngày. [360,361] Bằng chứng mới nổi nhưng mang tính quan sát cho thấy việc chuyển đổi chỉ làm giảm hạn chế nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ tái phát. [252,356,359] Chiến lược thay thế là thêm liệu pháp chống tiểu cầu vào OAC có thể làm tăng nguy cơ chảy máu. [356,359] Bên cạnh việc chú ý kỹ lưỡng đến các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn và các bệnh đi kèm, cách tiếp cận để quản lý bệnh nhân bị đột quỵ mặc dù dùng OAC vẫn là một thách thức riêng biệt

Bảng khuyến cáo 9 – Khuyến cáo về huyết khối thuyên tắc mặc dù đã dùng thuốc chống đông (xem thêm Bảng bằng chứng 9)

^{AF: rung nhĩ; DOAC: thuốc chống đông đường uống trực tiếp; VKA: thuốc kháng vitamin K.}

^a Class khuyến cáo.

^b Mức độ bằng chứng.

6.5. Bít tắc tiểu nhĩ trái qua da

Bít tắc tiểu nhĩ trái qua da (LAAO) là liệu pháp dựa trên thiết bị nhằm mục đích ngăn ngừa đột quỵ do thiếu máu cục bộ ở những bệnh nhân bị AF.[362,363] Trong kỷ nguyên VKA, hai RCT đã so sánh warfarin với LAAO bằng cách sử dụng thiết bị Watchman. Kết quả gộp trong 5 năm đã chứng minh tỷ lệ tương tự của điểm cuối hợp thành (tử vong do tim mạch hoặc không rõ nguyên nhân, thuyên tắc hệ thống và đột quỵ) giữa nhóm LAAO và warfarin. Những người được phân ngẫu nhiên vào nhóm LAAO có tỷ lệ đột quỵ do xuất huyết và tử vong do mọi nguyên nhân thấp hơn đáng kể, nhưng cũng có tỷ lệ đột quỵ do thiếu máu cục bộ và thuyên tắc hệ thống tăng 71% không có ý nghĩa. [364] Với DOAC cho thấy tỷ lệ chảy máu lớn tương tự như aspirin, [242] warfarin ở nhóm chứng trong các thử nghiệm này không còn là tiêu chuẩn chăm sóc nữa và do đó vị trí của LAAO trong thực hành hiện tại vẫn chưa rõ ràng. Bộ phận bít tắc Amulet là một thiết bị LAAO thay thế không kém hơn thiết bị Watchman trong RCT về các biến cố an toàn (biến chứng liên quan đến thủ thuật, tử vong hoặc chảy máu lớn) và huyết khối tắc mạch. [365] Trong thử nghiệm PRAGUE-17, [402] bệnh nhân AF được phân ngẫu nhiên vào nhóm DOAC hoặc LAAO (Watchman hoặc Amulet), với sự không kém hơn được báo cáo đối với điểm cuối chính tổng hợp bao quát là đột quỵ, TIA, thuyên tắc hệ thống, tử vong do tim mạch, chảy máu lớn hoặc không lớn có liên quan đến lâm sàng và các biến chứng liên quan đến thủ thuật/thiết bị.[366,367] Các thử nghiệm lớn hơn [368,369] dự kiến ​​sẽ cung cấp dữ liệu toàn diện hơn có thể bổ sung vào cơ sở bằng chứng hiện tại (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng bằng chứng bổ sung S10). Trong khi chờ các RCT tiếp theo (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng S4), những bệnh nhân có chống chỉ định với tất cả các lựa chọn OAC (bốn DOAC và VKA) có lý do chính đáng nhất để cấy ghép LAAO, mặc dù có nghịch lý là nhu cầu điều trị chống huyết khối sau thủ thuật khiến bệnh nhân có nguy cơ chảy máu có thể tương đương với DOAC. Các phê duyệt theo quy định dựa trên các giao thức RCT cho thấy cần phải dùng VKA cộng với aspirin trong 45 ngày sau khi cấy ghép, tiếp theo là 6 tháng DAPT ở những bệnh nhân không bị rò rỉ quanh thiết bị lớn, sau đó là aspirin liên tục (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Hình S2).[370–372] Tuy nhiên, thực hành trong thế giới thực lại khác biệt rõ rệt và cũng đa dạng. Việc sử dụng thuốc chống đông đường uống trực tiếp ở liều đầy đủ hoặc liều giảm đã được đề xuất như một phương pháp điều trị thay thế cho warfarin. [373] Các nghiên cứu quan sát cũng đã hỗ trợ việc sử dụng liệu pháp chống tiểu cầu mà không làm tăng huyết khối hoặc đột quỵ liên quan đến thiết bị.[374–376] Trong một so sánh có khuynh hướng phù hợp giữa những bệnh nhân được điều trị OAC sớm hạn chế so với điều trị chống tiểu cầu sau khi cấy ghép Watchman, tỷ lệ biến cố huyết khối tắc mạch và biến chứng chảy máu là tương tự nhau.[377] Trong khi chờ dữ liệu RCT chắc chắn (NCT03445949, NCT03568890), [378] các quyết định có liên quan về điều trị chống huyết khối thường được đưa ra trên cơ sở cá nhân hóa.[379–381] Phòng ngừa đột quỵ tái phát, ngoài OAC, là một chỉ định tiềm năng khác cho LAAO. Cho đến nay chỉ có dữ liệu hạn chế từ các cơ quan đăng ký, [382] với các thử nghiệm đang diễn ra dự kiến ​​sẽ cung cấp thêm thông tin chi tiết (NCT03642509, NCT05963698).

Việc cấy ghép thiết bị  bít tắc tiểu nhĩ trái có liên quan đến nguy cơ trong quá trình thủ thuật gồm đột quỵ, chảy máu nghiêm trọng, huyết khối liên quan đến thiết bị, tràn dịch màng ngoài tim, biến chứng mạch máu và tử vong.[362,383–385] Các sổ đăng ký tự nguyện ghi danh những bệnh nhân được coi là không đủ điều kiện để dùng OAC đã báo cáo nguy cơ  thấp trong quá trình thủ thuật, [372,376,386,387] mặc dù các sổ đăng ký quốc gia báo cáo tỷ lệ biến cố bất lợi nghiêm trọng trong bệnh viện là 9,5% tại các trung tâm thực hiện 5–15 trường hợp LAAO mỗi năm và 5,6% thực hiện 32–211 trường hợp mỗi năm (P < 0.001). [388] Các sổ đăng ký có thiết bị thế hệ mới báo cáo tỷ lệ biến chứng thấp hơn so với dữ liệu RCT.[389,390] ​​Huyết khối liên quan đến thiết bị xảy ra với tỷ lệ mắc là 1,7%–7,2% và có liên quan đến nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ cao hơn.[386,391–397] Việc phát hiện chúng có thể được ghi nhận muộn nhất là 1 năm sau khi cấy ghép ở một phần năm số bệnh nhân, do đó bắt buộc phải áp dụng phương pháp chụp ảnh ‘loại trừ’ muộn. [391] Tương tự như vậy, sàng lọc theo dõi rò rỉ quanh thiết bị là có liên quan, vì rò rỉ nhỏ (0–5 mm) có ở khoảng 25% và có liên quan đến các biến cố huyết khối tắc mạch và chảy máu cao hơn trong quá trình theo dõi 1 năm trong sổ đăng ký quan sát lớn của một thiết bị cụ thể. [398]

Bảng khuyến cáo 10 — Khuyến cáo về bít tắc tiểu nhĩ trái qua da (xem thêm Bảng bằng chứng 10)

AF: rung nhĩ; LAA: tiểu nhĩ trái.

^a Class khuyến cáo

^b Mức độ bằng chứng.

6.6. Bít tắc tiểu nhĩ trái bằng ngoại khoa

Việc bít tắc hoặc loại bỏ tiểu nhĩ trái (LAA) bằng ngoại khoa (LAA) có thể góp phần phòng ngừa đột quỵ ở những bệnh nhân bị AF phải phẫu thuật tim.[399,400] Nghiên cứu Bít tắc Tiểu nhĩ Trái (LAAOS III) đã phân ngẫu nhiên 4811 bệnh nhân bị AF để tiến hành hoặc không tiến hành LAAO tại thời điểm cho chỉ định khác nhau. Trong thời gian theo dõi trung bình là 3,8 năm, đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoặc thuyên tắc hệ thống xảy ra ở 114 bệnh nhân (4,8%) trong nhóm tắc nghẽn và 168 bệnh nhân (7,0%) trong nhóm đối chứng (HR, 0,67; 95% CI, 0,53–0,85; P = .001).[401] Thử nghiệm LAAOS III không so sánh việc tắc nghẽn phần phụ với thuốc chống đông (77% người tham gia tiếp tục dùng OAC), do đó, việc đóng LAA bằng phẫu thuật nên được xem xét như một liệu pháp bổ sung để phòng ngừa huyết khối thuyên tắc ngoài việc chống đông ở những bệnh nhân bị AF.

Không có dữ liệu RCT nào cho thấy tác dụng có lợi đối với đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoặc thuyên tắc hệ thống ở những bệnh nhân AF trải qua LAAO trong quá trình triệt phá AF nội soi hoặc kết hợp. Một phân tích tổng hợp dữ liệu RCT và quan sát cho thấy không có sự khác biệt trong việc phòng ngừa đột quỵ hoặc tử vong do mọi nguyên nhân khi so sánh việc kẹp LAA trong quá trình triệt phá AF qua nội soi ngực với LAAO qua da và triệt phá qua catheter. [402] Trong khi nhóm LAAO qua da / triệt phá qua catheter cho thấy tỷ lệ thành công cấp thời cao hơn, thì nó cũng liên quan đến nguy cơ xuất huyết cao hơn trong giai đoạn quanh phẫu thuật. Trong một nghiên cứu quan sát đánh giá [222] bệnh nhân AF trải qua đóng LAA bằng thiết bị kẹp như một phần của quá trình triệt phá AF nội soi hoặc kết hợp, việc đóng hoàn toàn đã đạt được ở 95% bệnh nhân. [403] Không có biến chứng trong khi phẫu thuật và không có điểm cuối kết hợp là đột quỵ do thiếu máu cục bộ, đột quỵ xuất huyết hoặc TIA là 99,1% trong [369] năm bệnh nhân theo dõi. Các thử nghiệm đánh giá tác dụng có lợi của việc đóng LAA phẫu thuật ở những bệnh nhân phẫu thuật tim nhưng không có tiền sử AF đang được tiến hành (NCT03724318, NCT02701062). [404]

Có một lợi thế tiềm tàng đối với việc đóng LAA ngoài màng tim độc lập so với đóng LAA qua da ở những bệnh nhân có chống chỉ định với OAC, vì không cần dùng thuốc chống đông sau thủ thuật sau khi đóng LAA ngoài màng tim. Dữ liệu quan sát cho thấy việc đóng LAA độc lập bằng kẹp ngoài màng tim là khả thi và an toàn. [405] Một phương pháp tiếp cận của nhóm đa chuyên khoa có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc lựa chọn giữa đóng LAA ngoài màng tim hoặc qua da ở những bệnh nhân như vậy. [406] Phần lớn dữ liệu và kinh nghiệm về an toàn trong việc đóng LAA ngoài màng tim bắt nguồn từ một thiết bị kẹp duy nhất (AtriClip) [403,407,408] (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng bằng chứng bổ sung S11).

Bảng khuyến cáo 11 — Bít tắc tiểu nhĩ trái bằng ngoại khoa (xem thêm Bảng bằng chứng 11)

AF: rung nhĩ.

^a Class khuyến cáo

^b Mức độ bằng chứng.

6.7. Nguy cơ chảy máu

6.7.1. Đánh giá nguy cơ chảy máu

Khi khởi đầu điều trị chống huyết khối, các yếu tố nguy cơ chảy máu có thể thay đổi nên được điều chỉnh để cải thiện tính an toàn (Hình 10). [414–418] Điều này gồm kiểm soát chặt chẽ tình trạng tăng huyết áp, tư vấn giảm lượng uống alcohol quá mức, tránh dùng thuốc chống tiểu cầu hoặc thuốc chống viêm không cần thiết và chú ý đến liệu pháp OAC (tuân thủ, kiểm soát TTR nếu đang dùng VKA và xem xét các loại thuốc tương tác). Các bác sĩ lâm sàng nên cân nhắc sự cân bằng giữa đột quỵ và nguy cơ chảy máu—vì các yếu tố của cả hai đều thay đổi và chồng chéo, nên chúng cần được đánh giá lại tại mỗi lần đánh giá tùy thuộc vào từng bệnh nhân. [419–421] Các yếu tố nguy cơ chảy máu hiếm khi là lý do để ngừng hoặc tạm dừng OAC ở những bệnh nhân đủ điều kiện, vì nguy cơ đột quỵ nếu không dùng thuốc chống đông thường lớn hơn nguy cơ chảy máu nghiêm trọng. [422,423] Bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi nên được xem xét thường xuyên hơn và khi thích hợp, nên thiết lập phương pháp tiếp cận theo nhóm đa chuyên khoa để hướng dẫn việc quản lý.

Một số điểm nguy cơ chảy máu đã được phát triển để tính đến nhiều yếu tố lâm sàng (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng S5 và Bảng bằng chứng bổ sung S12 và S13).[424] Các đánh giá có hệ thống và nghiên cứu xác nhận trong các nhóm bên ngoài đã cho thấy kết quả tương phản và chỉ có khả năng dự đoán khiêm tốn. [244,425–434] Lực lượng đặc nhiệm không khuyến cáo một điểm nguy cơ chảy máu cụ thể do tính không chắc chắn về độ chính xác và những tác động bất lợi tiềm ẩn của việc không cung cấp OAC phù hợp cho những người có nguy cơ huyết khối tắc mạch. Có rất ít chống chỉ định tuyệt đối đối với OAC (đặc biệt là liệu pháp DOAC). Trong khi khối u nội sọ nguyên phát [435] hoặc chảy máu nội sọ liên quan đến bệnh lý mạch máu não do lắng đọng amyloid [436] là những ví dụ mà OAC nên tránh, thì nhiều chống chỉ định khác chỉ là tương đối hoặc tạm thời. Ví dụ, DOAC thường có thể được bắt đầu hoặc bắt đầu lại một cách an toàn sau khi chảy máu cấp tính đã ngừng, miễn là nguồn gốc đã được điều tra và xử lý đầy đủ. Việc kê đơn đồng thời thuốc ức chế bơm proton là phổ biến trong thực hành lâm sàng đối với những bệnh nhân đang dùng OAC có nguy cơ cao bị chảy máu đường tiêu hóa. Tuy nhiên, cơ sở bằng chứng còn hạn chế và không cụ thể ở những bệnh nhân bị AF. Trong khi các nghiên cứu quan sát đã chỉ ra lợi ích tiềm năng từ thuốc ức chế bơm proton, [437] một RCT lớn ở những bệnh nhân đang dùng thuốc chống đông liều thấp và/hoặc aspirin để điều trị bệnh tim mạch ổn định đã phát hiện ra rằng pantoprazole không có tác động đáng kể đến các biến cố chảy máu đường tiêu hóa trên so với giả dược (HR, 0,88; 95% CI, 0,67–1,15). [438] Do đó, việc sử dụng thuốc bảo vệ dạ dày nên được cá nhân hóa cho từng bệnh nhân theo tổng thể nguy cơ chảy máu được nhận ra từ họ.

Bảng khuyến cáo 12 — Khuyến cáo để đánh giá nguy cơ chảy máu (xem thêm Bảng bằng chứng 12)

AF: rung nhĩ.

^a Class khuyến cáo

^b Mức độ bằng chứng.

6.7.2. Quản lý chảy máu khi điều trị bằng thuốc chống đông

Quản lý chảy máu chung ở những bệnh nhân dùng OAC được nêu trong Hình 11. Quản lý theo nguyên nhân nằm ngoài phạm vi của các hướng dẫn này và sẽ phụ thuộc vào hoàn cảnh cá nhân của bệnh nhân và môi trường chăm sóc sức khỏe. [447] Đánh giá bệnh nhân đang chảy máu hoạt động nên bao gồm xác nhận vị trí chảy máu, mức độ chảy máu, loại/liều/thời điểm dùng thuốc chống đông gần nhất, sử dụng đồng thời các thuốc chống huyết khối khác và các yếu tố khác ảnh hưởng đến nguy cơ chảy máu (chức năng thận, số lượng tiểu cầu và thuốc như thuốc chống viêm không steroid). Xét nghiệm INR và thông tin về kết quả gần đây rất có giá trị đối với bệnh nhân dùng VKA. Các xét nghiệm đông máu cụ thể

cho DOAC gồm thời gian thrombin được pha loãng, thời gian đông máu ecarin, xét nghiệm sinh sắc tố ecarin cho dabigatran và xét nghiệm kháng yếu tố Xa sinh sắc tố cho rivaroxaban, apixaban và edoxaban. [447–449] Các can thiệp chẩn đoán và điều trị để xác định và xử lý nguyên nhân gây chảy máu (ví dụ như nội soi dạ dày) nên được thực hiện kịp thời.

Trong trường hợp chảy máu nhẹ, việc ngừng tạm thời OAC trong khi xử lý nguyên nhân thường là đủ, lưu ý việc giảm tác dụng chống đông máu phụ thuộc vào mức INR đối với VKA hoặc thời gian bán hủy của DOAC cụ thể.

Đối với các biến cố chảy máu lớn ở những bệnh nhân dùng VKA, việc truyền huyết tương đông lạnh tươi giúp phục hồi quá trình đông máu nhanh hơn vitamin K, nhưng các chất cô đặc phức hợp prothrombin đạt được quá trình đông máu nhanh hơn với ít biến chứng hơn và do đó được ưu tiên hơn để cầm máu. [450] Ở những bệnh nhân được điều trị bằng DOAC, trong đó liều DOAC cuối cùng được dùng trong vòng 2–4 giờ, việc dùng than hoạt tính và/hoặc rửa dạ dày có thể làm giảm phơi nhiễm thêm.

Nếu bệnh nhân đang dùng dabigatran, idarucizumab có thể đảo ngược hoàn toàn tác dụng chống đông máu của thuốc và giúp cầm máu trong vòng 2–4 giờ trong trường hợp chảy máu không kiểm soát được. [451] Thẩm phân cũng có thể có hiệu quả trong việc giảm nồng độ dabigatran. Andexanet alfa nhanh chóng đảo ngược hoạt động của chất ức chế yếu tố Xa (apixaban, edoxaban, rivaroxaban) (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng bằng chứng bổ sung S14). Một RCT nhãn mở so sánh andexanet alfa với cách chăm sóc thông thường ở những bệnh nhân bị ICH cấp tính trong vòng 6 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đã bị dừng sớm do kiểm soát tốt hơn tình trạng

chảy máu sau khi 450 bệnh nhân được phân bổ ngẫu nhiên. [452] Vì thuốc giải độc đặc hiệu DOAC vẫn chưa có sẵn ở tất cả các cơ sở, nên các chất cô đặc phức hợp prothrombin thường được sử dụng trong các trường hợp chảy máu nghiêm trọng khi dùng thuốc ức chế yếu tố Xa, với bằng chứng chỉ giới hạn ở các nghiên cứu quan sát. [453]

Do việc kiểm soát chảy máu ở những bệnh nhân dùng OAC rất phức tạp, nên mỗi cơ sở nên xây dựng các chính sách cụ thể liên quan đến một nhóm đa chuyên khoa bao gồm bác sĩ tim mạch, bác sĩ huyết học, bác sĩ cấp cứu/chuyên gia chăm sóc tích cực, bác sĩ phẫu thuật và những người khác. Điều quan trọng nữa là phải giáo dục bệnh nhân dùng thuốc chống đông máu về các dấu hiệu và triệu chứng của các biến cố chảy máu và thông báo cho bác sĩ chăm sóc sức khỏe của họ khi các biến cố như vậy xảy ra. [335]

Quyết định khôi phục OAC sẽ được xác định do mức độ nghiêm trọng, nguyên nhân và cách kiểm soát chảy máu sau đó, tốt nhất là do một nhóm đa chuyên khoa thực hiện và theo dõi chặt chẽ. Không tái lập OAC sau khi chảy máu làm tăng đáng kể nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ và tử vong. [454] Tuy nhiên, nếu nguyên nhân gây chảy máu nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng không thể được điều trị hoặc đảo ngược, nguy cơ chảy máu liên tục có thể lớn hơn lợi ích của biện pháp bảo vệ huyết khối. [335]

Bảng khuyến cáo 13 — Khuyến cáo về việc quản lý chảy máu ở bệnh nhân dùng thuốc chống đông (xem thêm Bảng bằng chứng 13)

AF: rung nhĩ.DOAC: kháng đông tác dụng trực tiếp uống. VKA: kháng vitamine K.

^a Class khuyến cáo

^b Mức độ bằng chứng.

7. [R] Giảm triệu chứng bằng cách kiểm soát nhịp và tần số

Hầu hết bệnh nhân được chẩn đoán AF sẽ cần các các điều trị và/hoặc can thiệp để kiểm soát nhịp tim, trở lại nhịp xoang hoặc duy trì nhịp xoang để hạn chế các triệu chứng hoặc cải thiện kết quả. Mặc dù khái niệm lựa chọn giữa kiểm soát nhịp và tần số thường được thảo luận, nhưng trên thực tế, hầu hết bệnh nhân cần một phương pháp kết hợp, phương pháp này nên được đánh giá lại một cách một cách sáng suốt trong quá trình theo dõi. Trong phương pháp tiếp cận quản lý chung và lấy bệnh nhân làm trung tâm, kiểm soát nhịp tim nên được cân nhắc ở tất cả các bệnh nhân AF phù hợp, với thảo luận rõ ràng về lợi ích và nguy cơ.

7.1. Quản lý tần số tim ở bệnh nhân AF

Hạn chế nhịp tim nhanh là một phần không thể thiếu trong quá trình quản lý AF và thường đủ để cải thiện các triệu chứng liên quan đến AF. Kiểm soát tần số được chỉ định là liệu pháp ban đầu trong trường hợp cấp tính, kết hợp với các liệu pháp kiểm soát nhịp hoặc là chiến lược điều trị duy nhất để kiểm soát tần số tim và giảm các triệu chứng. Có rất ít bằng chứng để đưa ra loại và cường độ điều trị kiểm soát tần số tốt nhất. [457] Phương pháp kiểm soát tần số tim được trình bày trong Hình 7 có thể được sử dụng cho tất cả các loại AF, bao gồm AF kịch phát, dai dẳng và vĩnh viễn..

Hình 10 Nguy cơ chảy máu liên quan OAC được sửa đổi. DOAC: chống đông trực tiếp uống; INR, tỷ lệ chuẩn hóa quốc tế; NSAID, thuốc chống viêm không steroid; TTR: thời gian phạm vi điều trị; VKA, thuốc kháng vitamin K. ĐT: điều trị. TC: tiểu cầu.

Hình 11: Quản lý chảy máu liên quan đến OAC ở bệnh nhân AF. DOAC: chống đông trực tiếp uống; FFP, huyết tương tươi đông lạnh; PCC, phức hợp prothrombin cô đặc.

Bảng khuyến cáo 14 — Khuyến cáo về kiểm soát tần số tim ở bệnh nhân AF (xem thêm Bảng bằng chứng 14)

AF: rung nhĩ. AF; HF: suy tim; LVEF: phân suất tống máu thất trái.

^a Class khuyến cáo

^b Mức độ bằng chứng.

7.1.1. Chỉ định và nhịp tim mục tiêu

Nhịp tim mục tiêu tối ưu ở bệnh nhân AF phụ thuộc vào bối cảnh, gánh nặng triệu chứng, tình trạng suy tim và việc kiểm soát tần số có kết hợp với chiến lược kiểm soát nhịp hay không. Trong RCT RACE II (Rate Control Efficacy in Permanent Atrial Fibrillation: Hiệu quả kiểm soát tần số trong rung nhĩ vĩnh viễn) của bệnh nhân bị AF vĩnh viễn, kiểm soát tần số tim không chặt chẽ (lenient) (nhịp tim mục tiêu <110/phút) không kém hơn phương pháp tiếp cận chặt chẽ (<80 /phút khi nghỉ ngơi; <110 b.p.m. khi gắng sức; Holter để đảm bảo an toàn) đối với một hỗn hợp các biến cố lâm sàng, phân loại NYHA hoặc nhập viện.[186,459] Kết quả tương tự đã được tìm thấy trong một phân tích kết hợp sau thử nghiệm từ các nghiên cứu AFFIRM (Atrial Fibrillation Follow-up Investigation of Rhythm Management: Điều tra theo dõi rung nhĩ về quản lý nhịp) và RACE (Rate Control versus Electrical cardioversion: Kiểm soát tần số so với chuyển nhịp). [474] Do đó, kiểm soát tần số không chặt chẽ là một cách tiếp cận ban đầu có thể chấp nhận được, trừ khi có các triệu chứng đang diễn ra hoặc nghi ngờ bệnh cơ tim do nhịp tim nhanh, trong đó có thể chỉ định các mục tiêu chặt chẽ hơn.

7.1.2. Kiểm soát nhịp tim trong bối cảnh cấp thời

Trong bối cảnh cấp, bác sĩ nên luôn đánh giá và quản lý các nguyên nhân tiềm ẩn gây ra AF trước khi hoặc song song với việc thiết lập kiểm soát nhịp tim và/hoặc tần số cấp thời. Các nguyên nhân này bao gồm điều trị nhiễm trùng huyết, giải quyết tình trạng quá tải dịch hoặc kiểm soát sốc tim. Việc lựa chọn thuốc (Bảng 12) sẽ phụ thuộc vào đặc điểm của bệnh nhân, tình trạng suy tim và LVEF, cũng như hồ sơ huyết động (Hình 7). Nhìn chung, để kiểm soát tần số cấp thời, thuốc chẹn beta (cho tất cả LVEF) và diltiazem/verapamil (cho LVEF >40%) được ưu tiên hơn digoxin vì chúng có tác dụng khởi phát nhanh hơn và tác dụng phụ thuộc vào liều dùng.[462,475,476] Thuốc chẹn thụ thể beta-1 chọn lọc hơn có hiệu quả và hồ sơ an toàn tốt hơn thuốc chẹn beta không chọn lọc.[477] Có thể cần phải kết hợp liệu pháp với digoxin trong các trường hợp cấp (nên tránh kết hợp thuốc chẹn beta với diltiazem/verapamil trừ khi trong các trường hợp được theo dõi chặt chẽ).[177,478] Ở những bệnh nhân được chọn không ổn định về huyết động hoặc suy giảm LVEF nghiêm trọng, có thể sử dụng amiodarone, landiolol hoặc digoxin tĩnh mạch.[472,473,479]

7.1.3. Kiểm soát tần số tim dài hạn

Kiểm soát tần số bằng thuốc có thể đạt được bằng thuốc chẹn beta, diltiazem, verapamil, digoxin hoặc điều trị kết hợp (Bảng 12) (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng bằng chứng bổ sung S15).[480]

Việc lựa chọn thuốc kiểm soát tần số phụ thuộc vào các triệu chứng, bệnh đi kèm và khả năng xảy ra tác dụng phụ và tương tác. Chỉ nên cân nhắc liệu pháp kết hợp các loại thuốc kiểm soát tần số khác nhau khi cần thiết để đạt được tần số mục tiêu và nên theo dõi cẩn thận để tránh nhịp tim chậm. Chỉ nên kết hợp thuốc chẹn beta với verapamil hoặc diltiazem trong chăm sóc thứ hai với việc theo dõi thường xuyên nhịp tim bằng ECG 24 giờ để kiểm tra nhịp tim chậm. [459] Một số thuốc chống loạn nhịp (AAD) cũng có đặc tính giới hạn tần số (ví dụ: amiodarone, sotalol), nhưng nhìn chung chúng chỉ nên được sử dụng để kiểm soát nhịp tim. Không nên dùng dronedarone để kiểm soát tần số vì nó làm tăng tỷ lệ suy tim, đột quỵ và tử vong do tim mạch ở bệnh nhân AF vĩnh viễn.[481]

Thuốc chẹn beta, đặc biệt là thuốc đối kháng thụ thể adrenoreceptor chọn lọc beta-1, thường là thuốc kiểm soát tần số tim hàng đầu chủ yếu dựa trên tác dụng cấp thời của chúng đối với tần số tim và các tác dụng có lợi đã được chứng minh ở những bệnh nhân bị HFrEF mạn tính. Tuy nhiên, lợi ích tiên lượng của thuốc chẹn beta ở những bệnh nhân HFrEF có nhịp xoang có thể không có ở những bệnh nhân bị AF.[133,482]

Verapamil và diltiazem là thuốc chẹn kênh canxi không phải dihydropyridine. Chúng kiểm soát tần số tim [461] và có hồ sơ tác dụng phụ khác nhau, khiến verapamil hoặc diltiazem hữu ích cho những người gặp tác dụng phụ từ thuốc chẹn beta.[483] Trong một RCT chéo gồm 60 bệnh nhân, verapamil và diltiazem không dẫn đến tình trạng giảm khả năng gắng sức giống như thuốc chẹn beta và có tác động có lợi lên BNP.[480]

Digoxin và digitoxin là glycosid tim ức chế adenosine triphosphatase natri-kali và tăng trương lực phó giao cảm. Trong RCT, không có mối liên quan nào giữa việc sử dụng digoxin và bất kỳ sự gia tăng nào về tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân. [185,484] Liều digoxin thấp hơn có thể liên quan đến tiên lượng tốt hơn.[185] Nồng độ digoxin trong huyết thanh có thể được theo dõi để tránh độc tính, [485] đặc biệt là ở những bệnh nhân có nguy cơ cao hơn do tuổi cao hơn, rối loạn chức năng thận hoặc sử dụng thuốc có tương tác. Trong RATE-AF (RAte control Therapy Evaluation in permanent Atrial Fibrillation: Đánh giá liệu pháp kiểm soát tần số trong rung nhĩ vĩnh viễn), một thử nghiệm ở những bệnh nhân bị AF vĩnh viễn có triệu chứng, không có sự khác biệt giữa digoxin liều thấp và bisoprolol đối với kết quả chất lượng cuộc sống do bệnh nhân báo cáo sau 6 tháng. Tuy nhiên, những người được phân ngẫu nhiên dùng digoxin cho thấy ít tác dụng phụ hơn, cải thiện nhiều hơn về điểm mEHRA và NYHA và giảm BNP.[48] Hai RCT đang được tiến hành đang giải quyết vấn đề sử dụng digoxin và digitoxin ở những bệnh nhân mắc HFrEF có và không có AF (EudraCT- 2013-005326-38, NCT03783429).[486]

Do hồ sơ tác dụng phụ ngoài tim rộng, amiodarone được dành riêng làm lựa chọn cuối cùng khi nhịp tim không thể kiểm soát được ngay cả với liệu pháp kết hợp dung nạp tối đa, hoặc ở những bệnh nhân không đủ điều kiện để triệt phá nút nhĩ thất và tạo nhịp. Nhiều tác dụng phụ từ amiodarone có mối quan hệ trực tiếp với liều tích lũy, hạn chế giá trị lâu dài của amiodarone đối với việc kiểm soát tần số tim. [487]

Bảng 12 – Các thuốc cho kiểm soát tần số trong AF

AF: rung nhĩ; CKD: bệnh thận mạn tính; HF: suy tim; i.v: tĩnh mạch; N/A Không có, không có sẵn hoặc không được phổ biến rộng rãi. Liều tối đa đã được xác định dựa trên tóm tắt đặc tính sản phẩm của từng loại thuốc.

^a Tất cả các loại thuốc kiểm soát tần số đều chống chỉ định trong hội chứng Wolff–Parkinson–White; cũng như amiodarone tiêm tĩnh mạch.

^b Các thuốc chẹn beta khác có sẵn nhưng không được khuyến cáo là liệu pháp kiểm soát tần số cụ thể trong AF và do đó không được đề cập ở đây (ví dụ: propranolol và labetalol).

^c Không có dữ liệu về atenolol; không nên sử dụng trong suy tim có phân suất tống máu giảm hoặc trong thai kỳ.

^d Phác đồ tải có thể thay đổi; liều lượng i.v. nên được xem xét khi tính toán tổng tải

7.1.4. Triệt phá nút nhĩ thất và cấy máy tạo nhịp

Việc triệt phá nút nhĩ thất và cấy máy tạo nhịp tim (‘triệt phá và tạo nhịp tim’) có thể làm giảm và điều hòa tần số tim ở những bệnh nhân AF (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng bằng chứng bổ sung S16). Quy trình này có tỷ lệ biến chứng thấp và nguy cơ tử vong dài hạn thấp.[468,488] Máy tạo nhịp tim nên được cấy ghép vài tuần trước khi phá hủy nút nhĩ thất, với tần số tạo nhịp tim ban đầu sau khi phá hủy được đặt ở mức 70–90 nhịp/phút. [489,490] Chiến lược này không làm xấu đi chức năng thất trái, [491] và thậm chí có thể cải thiện LVEF ở những bệnh nhân được chọn.[492,493] Cơ sở bằng chứng thường gồm những bệnh nhân lớn tuổi. Đối với những bệnh nhân trẻ tuổi, việc phá hủy và tạo nhịp tim chỉ nên được cân nhắc nếu nhịp tim vẫn không được kiểm soát mặc dù đã cân nhắc các lựa chọn điều trị thuốc và không dùng thuốc khác. Việc lựa chọn liệu pháp tạo nhịp (tạo nhịp thất phải hoặc tạo nhịp hai thất) phụ thuộc vào đặc điểm của bệnh nhân, tình trạng suy tim và LVEF.[187,494]

Ở những bệnh nhân có triệu chứng nghiêm trọng với AF vĩnh viễn và ít nhất một lần nhập viện vì suy tim, nên cân nhắc triệt phá nút nhĩ thất kết hợp với CRT. Trong thử nghiệm APAF-CRT (Ablate and Pace for Atrial Fibrillation-cardiac resynchronization therapy: Triệt phá và tạo nhịp cho rung nhĩ – liệu pháp đồng bộ hóa tim) trên quần thể có phức hợp QRS hẹp, phá hủy nút nhĩ thất kết hợp với CRT vượt trội hơn thuốc kiểm soát tần số đối với các kết quả chính (tử vong do mọi nguyên nhân và tử vong hoặc nhập viện do suy tim) và các kết quả phụ (gánh nặng triệu chứng và hạn chế về thể chất).[470,471] Tạo nhịp hệ thống dẫn truyền có thể trở thành chế độ tạo nhịp thay thế có khả năng hữu ích khi triển khai chiến lược tạo nhịp và phá hủy, sau khi tính an toàn và hiệu quả đã được xác nhận trong các RCT lớn hơn.[495,496] Ở những người nhận CRT, sự hiện diện (hoặc xuất hiện) AF là một trong những lý do chính khiến tạo nhịp hai thất không tối ưu.[187] Cải thiện tạo nhịp hai thất được chỉ định và có thể đạt được bằng cách tăng cường chế độ dùng thuốc kiểm soát tần số, phá hủy nút nhĩ thất hoặc kiểm soát nhịp, tùy thuộc vào đặc điểm của bệnh nhân và AF.[187]

7.2. Các chiến lược kiểm soát nhịp ở bệnh nhân AF

7.2.1. Các nguyên tắc chung và kháng đông

Kiểm soát nhịp tim đề cập đến các liệu pháp dành riêng để phục hồi và duy trì nhịp xoang. Các phương pháp điều trị này gồm chuyển nhịp tim, AAD, triệt phá qua catheter qua da, triệt phá nội soi và kết hợp, và các phương pháp phẫu thuật mở (xem Dữ liệu bổ sung trực tuyến, Bảng bằng chứng bổ sung S17). Kiểm soát nhịp tim không bao giờ là một chiến lược riêng lẻ; thay vào đó, nó luôn phải là một phần của phương pháp AF-CARE.

Đối với những bệnh nhân bị mất ổn định huyết động cấp tính hoặc nặng hơn được cho là do AF gây ra, nên tiến hành chuyển nhịp tim nhanh bằng điện. Đối với những bệnh nhân khác, nên cân nhắc phương pháp chờ đợi và theo dõi như một phương pháp thay thế cho chuyển nhịp tim ngay lập tức (Hình 12). Thử nghiệm Kiểm soát nhịp tim so với chuyển nhịp tim bằng điện 7 – Chuyển nhịp tim cấp thời so với chờ đợi và theo dõi (RACE 7 ACWAS) ở những bệnh nhân bị AF có triệu chứng khởi phát gần đây mà không bị ảnh hưởng huyết động cho thấy phương pháp chờ đợi và theo dõi để chuyển nhịp tim tự phát cho đến 48 giờ sau khi khởi phát các triệu chứng AF không kém hơn so với chuyển nhịp tim ngay lập tức trong 4 tuần theo dõi.[10]

Kể từ khi công bố các thử nghiệm mang tính bước ngoặt cách đây hơn 20 năm, lý do chính để cân nhắc liệu pháp kiểm soát nhịp dài hạn là giảm các triệu chứng của AF. [497–500] Các nghiên cứu cũ hơn đã chỉ ra việc thiết lập chiến lược kiểm soát nhịp sử dụng AAD không làm giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật khi so sánh với chiến lược chỉ kiểm soát tần số, [497–500] và có thể làm tăng tỷ lệ nhập viện. [457] Ngược lại, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra các chiến lược kiểm soát nhịp có tác động tích cực đến chất lượng cuộc sống sau khi nhịp xoang được duy trì. [501,502] Do đó, trong trường hợp không chắc chắn về sự hiện diện của các triệu chứng liên quan đến AF, thì nỗ lực khôi phục nhịp xoang là bước đầu tiên hợp lý. Ở những bệnh nhân có triệu chứng, cần cân nhắc các yếu tố của bệnh nhân ủng hộ nỗ lực kiểm soát nhịp, bao gồm nghi ngờ bệnh cơ tim nhanh, tiền sử AF ngắn, tâm nhĩ trái không giãn hoặc sở thích của bệnh nhân.

Các chiến lược kiểm soát nhịp tim đã có sự phát triển đáng kể do kinh nghiệm ngày càng tăng trong việc sử dụng thuốc chống loạn nhịp an toàn, [17] sử dụng OAC thường xuyên, cải tiến trong công nghệ triệt phá, [503–509] và xác định và quản lý các yếu tố nguy cơ và bệnh đi kèm. [39,510,511] Trong thử nghiệm ATHENA (A Placebo-Controlled, Double-Blind, Parallel Arm Trial to Assess the Efficacy of Dronedarone 400 mg twice daily for the Prevention of Cardiovascular Hospitalization or Death from Any Cause in Patients with Atrial Fibrillation/Atrial Flutter: Thử nghiệm song song, mù đôi, có đối chứng giả dược để đánh giá hiệu quả của Dronedarone 400 mg hai lần mỗi ngày để phòng ngừa nhập viện tim mạch hoặc tử vong do bất kỳ nguyên nhân nào ở bệnh nhân bị rung nhĩ/rung nhĩ), dronedarone làm giảm đáng kể nguy cơ nhập viện do các biến cố tim mạch hoặc tử vong so với giả dược ở những bệnh nhân AF kịch phát hoặc dai dẳng. [512] Thử nghiệm CASTLE-AF (Catheter Ablation versus Standard Conventional Treatment in Patients With Left Ventricle Dysfunction and AF: Triệt phá qua catheter so với phương pháp điều trị thông thường chuẩn ở bệnh nhân rối loạn chức năng thất trái và AF) đã chứng minh chiến lược kiểm soát nhịp tim bằng phương pháp triệt phá qua catheter có thể cải thiện tỷ lệ tử vong và bệnh tật ở những bệnh nhân được chọn mắc HFrEF và thiết bị tim được cấy. [4] Ở giai đoạn cuối HFrEF, thử nghiệm CASTLE-HTx (Catheter Ablation for Atrial Fibrillation in Patients With End-Stage Heart Failure and Eligibility for Heart Transplantation: Triệt phá qua catheter để điều trị rung nhĩ ở bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối và đủ điều kiện ghép tim) đã phát hiện ra, tại một trung tâm duy nhất, triệt phá qua catheter kết hợp với điều trị nội theo hướng dẫn đã làm giảm đáng kể tỷ lệ tử vong do bất kỳ nguyên nhân nào, cấy thiết bị hỗ trợ thất trái hoặc ghép tim khẩn cấp so với điều trị y tế. [513] Tuy nhiên, cùng lúc đó, thử nghiệm CABANA (Catheter Ablation versus Anti-arrhythmic Drug Therapy for Atrial Fibrillation: Triệt phá qua catheter so với liệu pháp thuốc chống loạn nhịp cho rung nhĩ) không thể chứng minh được sự khác biệt có ý nghĩa về tử suất và bệnh suất giữa triệt phá qua catheter và thuốc kiểm soát nhịp chuẩn và/hoặc các thuốc kiểm soát tần số ở những bệnh nhân AF có triệu chứng trên 64 tuổi hoặc dưới 65 tuổi có các yếu tố nguy cơ đột quỵ [3]. EAST-AFNET 4 (Early treatment of Atrial fibrillation for Stroke prevention Trial: Thử nghiệm điều trị sớm rung nhĩ để phòng ngừa đột quỵ) báo cáo việc thực hiện chiến lược kiểm soát nhịp trong vòng 1 năm so với chăm sóc thông thường làm giảm đáng kể nguy cơ tử vong do tim mạch, đột quỵ hoặc nhập viện do suy tim hoặc hội chứng mạch vành cấp ở những bệnh nhân trên 75 tuổi hoặc mắc các bệnh lý tim mạch. [17] Lưu ý, kiểm soát nhịp chủ yếu được thực hiện bằng thuốc chống loạn nhịp (80% bệnh nhân trong nhóm can thiệp). Chăm sóc thông thường bao gồm liệu pháp kiểm soát tần số; chỉ khi xảy ra các triệu chứng liên quan đến AF không kiểm soát được thì mới xem xét kiểm soát nhịp. Tất cả bệnh nhân trong thử nghiệm EAST-AFNET 4 đều có các yếu tố nguy cơ tim mạch nhưng đang ở giai đoạn đầu của AF, với hơn 50% có nhịp xoang và 30% không có triệu chứng khi bắt đầu nghiên cứu.

Dựa trên tất cả các nghiên cứu này, nhóm đặc nhiệm này kết luận việc triển khai chiến lược kiểm soát nhịp tim có thể được thiết lập một cách an toàn và cải thiện các triệu chứng liên quan đến AF. Ngoài việc kiểm soát các triệu chứng, việc duy trì nhịp xoang cũng nên được theo đuổi để giảm bệnh suất (morbidity) và tử suất (mortality) ở một số nhóm bệnh nhân được chọn.[4,17,502,513,514]

Bất kỳ thủ thuật kiểm soát nhịp tim nào cũng có nguy cơ cố hữu gây ra huyết khối tắc mạch. Bệnh nhân trải qua quá trình chuyển nhịp tim cần ít nhất 3 tuần dùng thuốc chống đông điều trị (tuân thủ DOAC hoặc INR >2 nếu VKA) trước khi thực hiện thủ thuật chuyển nhịp bằng điện hoặc thuốc. Trong các trường hợp cấp thời hoặc khi cần chuyển nhịp tim sớm, có thể thực hiện siêu âm tim qua thực quản (TOE) để loại trừ huyết khối tim trước khi chuyển nhịp tim. Các phương pháp tiếp cận này đã được thử nghiệm trong nhiều RCT. [319–321] Trong trường hợp phát hiện huyết khối, nên bắt đầu dùng thuốc chống đông điều trị trong tối thiểu 4 tuần, sau đó lặp lại TOE để đảm bảo huyết khối được giải quyết. Khi thời gian AF xác định dưới 48 giờ, thường cân nhắc chuyển nhịp mà không cần dùng OAC hoặc TOE trước thủ thuật để loại trừ huyết khối. Tuy nhiên, thời điểm khởi phát ‘xác định’ của AF thường không được biết và dữ liệu quan sát cho thấy nguy cơ đột quỵ/huyết khối tắc mạch thấp nhất trong khoảng thời gian ngắn hơn nhiều. [515–519] Nhóm đặc nhiệm này đã đạt được sự đồng thuận an toàn phải được đặt lên hàng đầu. Không khuyến cáo chuyển nhịp nếu thời gian AF dài hơn 24 giờ, trừ khi bệnh nhân đã được dùng thuốc chống đông điều trị ít nhất 3 tuần hoặc thực hiện TOE để loại trừ huyết khối trong tim. Hầu hết bệnh nhân nên tiếp tục OAC trong ít nhất 4 tuần sau khi chuyển nhịp. Chỉ những bệnh nhân không có yếu tố nguy cơ huyết khối tắc mạch và phục hồi nhịp xoang trong vòng 24 giờ sau khi AF khởi phát khi đó OAC sau chuyển nhịp mới là tùy chọn. Khi có bất kỳ yếu tố nguy cơ huyết khối tắc mạch nào, nên bắt đầu OAC dài hạn bất kể kết quả nhịp như thế nào.

Hình 12 Các phương pháp tiếp cận để chuyển nhịp ở bệnh nhân AF.

AF: rung nhĩ; CHA2DS2-VA: C: suy tim sung huyết, H: tăng huyết áp, A: tuổi ≥75 (2 điểm), D: đái tháo đường, S: đột quỵ/thiếu máu cục bộ thoáng qua/huyết khối động mạch trước đó (2 điểm), V: bệnh mạch máu, A: tuổi 65–74; h: giờ; LMWH, heparin trọng lượng phân tử thấp; DOAC, thuốc chống đông đường uống trực tiếp; OAC, thuốc chống đông đường uống; TOE: siêu âm tim qua thực quản; UFH: heparin không phân đoạn; VKA: kháng vitamin K. ĐT: điều trị. Sơ đồ quy trình để ra quyết định chuyển nhịp AF tùy thuộc vào biểu hiện lâm sàng, thời điểm khởi phát AF, lượng thuốc chống đông đường uống và các yếu tố nguy cơ đột quỵ. a Xem Mục 6.

Bảng khuyến cáo 15 – Khuyến cáo cho các khái niệm chung trong kiểm soát nhịp (xem thêm Bảng bằng chứng 15)

AF: rung nhĩ; DOAC: thuốc chống đông đường uống trực tiếp; INR: tỷ lệ chuẩn hóa quốc tế của thời gian prothrombin; VKA: thuốc kháng vitamin K.

^a Class khuyến cáo.

^b Mức độ bằng chứng

(Vui lòng xem tiếp trong kỳ sau)

TÀI LIỆU THAM KHẢO (458 – 707)

458. Hess PL, Sheng S, Matsouaka R, DeVore AD, Heidenreich PA, Yancy CW, et al. Strict versus lenient versus poor rate control among patients with atrial fibrillation and heart
     failure (from the get with the guidelines—heart failure program). Am J Cardiol 2020; 125:894–900. https://doi.org/10.1016/j.amjcard.2019.12.025
459. Van Gelder IC, Groenveld HF, Crijns HJ, Tuininga YS, Tijssen JG, Alings AM, et al.
     Lenient versus strict rate control in patients with atrial fibrillation. N Engl J Med
     2010;362:1363–73. https://doi.org/10.1056/NEJMoa1001337
460. Olshansky B, Rosenfeld LE, Warner AL, Solomon AJ, O’Neill G, Sharma A, et al. The
     Atrial Fibrillation Follow-up Investigation of Rhythm Management (AFFIRM) study: approaches to control rate in atrial fibrillation. J Am Coll Cardiol 2004;43:1201–8. https://
     doi.org/10.1016/j.jacc.2003.11.032
     461. Ulimoen SR, Enger S, Carlson J, Platonov PG, Pripp AH, Abdelnoor M, et al.
     Comparison of four single-drug regimens on ventricular rate and arrhythmia-related
     symptoms in patients with permanent atrial fibrillation. Am J Cardiol 2013;111:
     225–30. https://doi.org/10.1016/j.amjcard.2012.09.020
461. Tisdale JE, Padhi ID, Goldberg AD, Silverman NA, Webb CR, Higgins RS, et al. A randomized, double-blind comparison of intravenous diltiazem and digoxin for atrial fibrillation after coronary artery bypass surgery. Am Heart J 1998;135:739–47. https://doi.
     org/10.1016/S0002-8703(98)70031-6
     463. Khand AU, Rankin AC, Martin W, Taylor J, Gemmell I, Cleland JG. Carvedilol alone or
     in combination with digoxin for the management of atrial fibrillation in patients with
     heart failure? J Am Coll Cardiol 2003;42:1944–51. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2003.
     07.020
     464. Nikolaidou T, Channer KS. Chronic atrial fibrillation: a systematic review of medical
     heart rate control management. Postgrad Med J 2009;85:303–12. https://doi.org/10.
     1136/pgmj.2008.068908
     465. Figulla HR, Gietzen F, Zeymer U, Raiber M, Hegselmann J, Soballa R, et al. Diltiazem
     improves cardiac function and exercise capacity in patients with idiopathic dilated cardiomyopathy. Results of the Diltiazem in Dilated Cardiomyopathy Trial. Circulation
     1996;94:346–52. https://doi.org/10.1161/01.CIR.94.3.346
462. Andrade JG, Roy D, Wyse DG, Tardif JC, Talajic M, Leduc H, et al. Heart rate and adverse outcomes in patients with atrial fibrillation: a combined AFFIRM and AF-CHF
     substudy. Heart Rhythm 2016;13:54–61. https://doi.org/10.1016/j.hrthm.2015.08.028
     467. Weerasooriya R, Davis M, Powell A, Szili-Torok T, Shah C, Whalley D, et al. The
     Australian Intervention Randomized Control of Rate in Atrial Fibrillation Trial
     (AIRCRAFT). J Am Coll Cardiol 2003;41:1697–702. https://doi.org/10.1016/S0735-
     1097(03)00338-3
463. Lim KT, Davis MJ, Powell A, Arnolda L, Moulden K, Bulsara M, et al. Ablate and pace
     strategy for atrial fibrillation: long-term outcome of AIRCRAFT trial. Europace 2007;9:
     498–505. https://doi.org/10.1093/europace/eum091
464. Vijayaraman P, Subzposh FA, Naperkowski A. Atrioventricular node ablation and His
     bundle pacing. Europace 2017;19:iv10–6. https://doi.org/10.1093/europace/eux263
     470. Brignole M, Pokushalov E, Pentimalli F, Palmisano P, Chieffo E, Occhetta E, et al. A randomized controlled trial of atrioventricular junction ablation and cardiac resynchronization therapy in patients with permanent atrial fibrillation and narrow QRS. Eur Heart
     J 2018;39:3999–4008. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehy555
465. Brignole M, Pentimalli F, Palmisano P, Landolina M, Quartieri F, Occhetta E, et al. AV
     junction ablation and cardiac resynchronization for patients with permanent atrial fibrillation and narrow QRS: the APAF-CRT mortality trial. Eur Heart J 2021;42:4731–9.
     https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehab569
     472. Delle Karth G, Geppert A, Neunteufl T, Priglinger U, Haumer M, Gschwandtner M,
     et al. Amiodarone versus diltiazem for rate control in critically ill patients with atrial
     tachyarrhythmias. Crit Care Med 2001;29:1149–53. https://doi.org/10.1097/
     00003246-200106000-00011
     473. Hou ZY, Chang MS, Chen CY, Tu MS, Lin SL, Chiang HT, et al. Acute treatment of
     recent-onset atrial fibrillation and flutter with a tailored dosing regimen of intravenous
     amiodarone. A randomized, digoxin-controlled study. Eur Heart J 1995;16:521–8.
     https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.eurheartj.a060945
     474. Van Gelder IC, Wyse DG, Chandler ML, Cooper HA, Olshansky B, Hagens VE, et al.
     Does intensity of rate-control influence outcome in atrial fibrillation? An analysis of
     pooled data from the RACE and AFFIRM studies. Europace 2006;8:935–42. https://
     doi.org/10.1093/europace/eul106
     475. Scheuermeyer FX, Grafstein E, Stenstrom R, Christenson J, Heslop C, Heilbron B, et al.
     Safety and efficiency of calcium channel blockers versus beta-blockers for rate control
     in patients with atrial fibrillation and no acute underlying medical illness. Acad Emerg
     Med 2013;20:222–30. https://doi.org/10.1111/acem.12091
466. Siu CW, Lau CP, Lee WL, Lam KF, Tse HF. Intravenous diltiazem is superior to intravenous amiodarone or digoxin for achieving ventricular rate control in patients with
     acute uncomplicated atrial fibrillation. Crit Care Med 2009;37:2174–9, quiz 2180.
     https://doi.org/10.1097/CCM.0b013e3181a02f56
     477. Perrett M, Gohil N, Tica O, Bunting KV, Kotecha D. Efficacy and safety of intravenous
     beta-blockers in acute atrial fibrillation and flutter is dependent on beta-1 selectivity: a
     systematic review and meta-analysis of randomised trials. Clin Res Cardiol 2023;
     113:831–41. https://doi.org/10.1007/s00392-023-02295-0
467. Darby AE, Dimarco JP. Management of atrial fibrillation in patients with structural
     heart disease. Circulation 2012;125:945–57. https://doi.org/10.1161/ CIRCULATIONAHA. 111.019935
     479. Imamura T, Kinugawa K. Novel rate control strategy with landiolol in patients with cardiac dysfunction and atrial fibrillation. ESC Heart Fail 2020;7:2208–13. https://doi.org/
     10.1002/ehf2.12879
     480. Ulimoen SR, Enger S, Pripp AH, Abdelnoor M, Arnesen H, Gjesdal K, et al. Calcium
     channel blockers improve exercise capacity and reduce N-terminal Pro-B-type natriuretic peptide levels compared with beta-blockers in patients with permanent atrial
     fibrillation. Eur Heart J 2014;35:517–24. https://doi.org/10.1093/eurheartj/eht429
468. Connolly SJ, Camm AJ, Halperin JL, Joyner C, Alings M, Amerena J, et al. Dronedarone
     in high-risk permanent atrial fibrillation. N Engl J Med 2011;365:2268–76. https://doi.
     org/10.1056/NEJMoa1109867
469. Karwath A, Bunting KV, Gill SK, Tica O, Pendleton S, Aziz F, et al. Redefining betablocker response in heart failure patients with sinus rhythm and atrial fibrillation: a machine learning cluster analysis. Lancet 2021;398:1427–35. https://doi.org/10.1016/
     S0140-6736(21)01638-X
     483. Koldenhof T, Wijtvliet P, Pluymaekers N, Rienstra M, Folkeringa RJ, Bronzwaer P, et al.
     Rate control drugs differ in the prevention of progression of atrial fibrillation. Europace
     2022;24:384–9. https://doi.org/10.1093/europace/euab191
470. Champsi A, Mitchell C, Tica O, Ziff OJ, Bunting KV, Mobley AR, et al. Digoxin in patients with heart failure and/or atrial fibrillation: a systematic review and meta-analysis
     of 5.9 million patient years of follow-up. SSRN preprint. 2023. https://doi.org/10.2139/
     ssrn.4544769.
     485. Andrews P, Anseeuw K, Kotecha D, Lapostolle F, Thanacoody R. Diagnosis and practical management of digoxin toxicity: a narrative review and consensus. Eur J Emerg
     Med 2023;30:395–401. https://doi.org/10.1097/MEJ.0000000000001065
471. Bavendiek U, Berliner D, Dávila LA, Schwab J, Maier L, Philipp SA, et al. Rationale and
     design of the DIGIT-HF trial (DIGitoxin to Improve ouTcomes in patients with advanced chronic Heart Failure): a randomized, double-blind, placebo-controlled study.
     Eur J Heart Fail 2019;21:676–84. https://doi.org/10.1002/ejhf.1452
472. Clemo HF, Wood MA, Gilligan DM, Ellenbogen KA. Intravenous amiodarone for acute
     heart rate control in the critically ill patient with atrial tachyarrhythmias. Am J Cardiol
     1998;81:594–8. https://doi.org/10.1016/S0002-9149(97)00962-4
473. Queiroga A, Marshall HJ, Clune M, Gammage MD. Ablate and pace revisited: long term
     survival and predictors of permanent atrial fibrillation. Heart 2003;89:1035–8. https://
     doi.org/10.1136/heart.89.9.1035
     489. Geelen P, Brugada J, Andries E, Brugada P. Ventricular fibrillation and sudden death
     after radiofrequency catheter ablation of the atrioventricular junction. Pacing Clin
     Electrophysiol 1997;20:343–8. https://doi.org/10.1111/j.1540-8159.1997.tb06179.x
474. Wang RX, Lee HC, Hodge DO, Cha YM, Friedman PA, Rea RF, et al. Effect of pacing
     method on risk of sudden death after atrioventricular node ablation and pacemaker
     implantation in patients with atrial fibrillation. Heart Rhythm 2013;10:696–701.
     https://doi.org/10.1016/j.hrthm.2013.01.021
     491. Chatterjee NA, Upadhyay GA, Ellenbogen KA, McAlister FA, Choudhry NK, Singh JP.
     Atrioventricular nodal ablation in atrial fibrillation: a meta-analysis and systematic review. Circ Arrhythm Electrophysiol 2012;5:68–76. https://doi.org/10.1161/CIRCEP.111.
     967810
475. Bradley DJ, Shen WK. Overview of management of atrial fibrillation in symptomatic
     elderly patients: pharmacologic therapy versus AV node ablation. Clin Pharmacol
     Ther 2007;81:284–7. https://doi.org/10.1038/sj.clpt.6100062
476. Ozcan C, Jahangir A, Friedman PA, Patel PJ, Munger TM, Rea RF, et al. Long-term survival after ablation of the atrioventricular node and implantation of a permanent pacemaker in patients with atrial fibrillation. N Engl J Med 2001;344:1043–51. https://doi.
     org/10.1056/NEJM200104053441403
     494. Chatterjee NA, Upadhyay GA, Ellenbogen KA, Hayes DL, Singh JP. Atrioventricular
     nodal ablation in atrial fibrillation: a meta-analysis of biventricular vs. right ventricular
     pacing mode. Eur J Heart Fail 2012;14:661–7. https://doi.org/10.1093/eurjhf/hfs036
477. Huang W, Su L, Wu S. Pacing treatment of atrial fibrillation patients with heart failure:
     His bundle pacing combined with atrioventricular node ablation. Card Electrophysiol
     Clin 2018;10:519–35. https://doi.org/10.1016/j.ccep.2018.05.016
478. Huang W, Su L, Wu S, Xu L, Xiao F, Zhou X, et al. Benefits of permanent His bundle
     pacing combined with atrioventricular node ablation in atrial fibrillation patients with
     heart failure with both preserved and reduced left ventricular ejection fraction. J Am
     Heart Assoc 2017;6:e005309. https://doi.org/10.1161/JAHA.116.005309
479. Van Gelder IC, Hagens VE, Bosker HA, Kingma JH, Kamp O, Kingma T, et al. A comparison of rate control and rhythm control in patients with recurrent persistent atrial
     fibrillation. N Engl J Med 2002;347:1834–40. https://doi.org/10.1056/NEJMoa021375
480. Wyse DG, Waldo AL, DiMarco JP, Domanski MJ, Rosenberg Y, Schron EB, et al. A
     comparison of rate control and rhythm control in patients with atrial fibrillation. N
     Engl J Med 2002;347:1825–33. https://doi.org/10.1056/NEJMoa021328
481. Hohnloser SH, Kuck KH, Lilienthal J. Rhythm or rate control in atrial fibrillation—
     pharmacological intervention in atrial fibrillation (PIAF): a randomised trial. Lancet
     2000;356:1789–94. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(00)03230-X
482. Roy D, Talajic M, Nattel S, Wyse DG, Dorian P, Lee KL, et al. Rhythm control versus
     rate control for atrial fibrillation and heart failure. N Engl J Med 2008;358:2667–77.
     https://doi.org/10.1056/NEJMoa0708789
     501. Blomström-Lundqvist C, Gizurarson S, Schwieler J, Jensen SM, Bergfeldt L, Kennebäck
     G, et al. Effect of catheter ablation vs antiarrhythmic medication on quality of life in
     patients with atrial fibrillation: the CAPTAF randomized clinical trial. JAMA 2019;

321:1059–68. https://doi.org/10.1001/jama.2019.0335

502. Mark DB, Anstrom KJ, Sheng S, Piccini JP, Baloch KN, Monahan KH, et al. Effect of catheter ablation vs medical therapy on quality of life among patients with atrial fibrillation:
     the CABANA randomized clinical trial. JAMA 2019;321:1275–85. https://doi.org/10.
     1001/jama.2019.0692
     503. Wilber DJ, Pappone C, Neuzil P, De Paola A, Marchlinski F, Natale A, et al. Comparison
     of antiarrhythmic drug therapy and radiofrequency catheter ablation in patients with
     paroxysmal atrial fibrillation: a randomized controlled trial. JAMA 2010;303:333–40. https://doi.org/10.1001/jama.2009.2029
     504. Calkins H, Reynolds MR, Spector P, Sondhi M, Xu Y, Martin A, et al. Treatment of atrial
     fibrillation with antiarrhythmic drugs or radiofrequency ablation: two systematic literature reviews and meta-analyses. Circ Arrhythm Electrophysiol 2009;2:349–61. https://doi.
     org/10.1161/CIRCEP.108.824789
     505. Jais P, Cauchemez B, Macle L, Daoud E, Khairy P, Subbiah R, et al. Catheter ablation
     versus antiarrhythmic drugs for atrial fibrillation: the A4 study. Circulation 2008;118:
     2498–505. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.108.772582
503. Packer DL, Kowal RC, Wheelan KR, Irwin JM, Champagne J, Guerra PG, et al.
     Cryoballoon ablation of pulmonary veins for paroxysmal atrial fibrillation: first results
     of the North American Arctic Front (STOP AF) pivotal trial. J Am Coll Cardiol 2013;61:
     1713–23. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2012.11.064
504. Poole JE, Bahnson TD, Monahan KH, Johnson G, Rostami H, Silverstein AP, et al.
     Recurrence of atrial fibrillation after catheter ablation or antiarrhythmic drug therapy
     in the CABANA trial. J Am Coll Cardiol 2020;75:3105–18. https://doi.org/10.1016/j.jacc.
     2020.04.065
     508. Mont L, Bisbal F, Hernandez-Madrid A, Perez-Castellano N, Vinolas X, Arenal A, et al.
     Catheter ablation vs. antiarrhythmic drug treatment of persistent atrial fibrillation: a
     multicentre, randomized, controlled trial (SARA study). Eur Heart J 2014;35:501–7.
     https://doi.org/10.1093/eurheartj/eht457
     509. Scherr D, Khairy P, Miyazaki S, Aurillac-Lavignolle V, Pascale P, Wilton SB, et al.
     Five-year outcome of catheter ablation of persistent atrial fibrillation using termination
     of atrial fibrillation as a procedural endpoint. Circ Arrhythm Electrophysiol 2015;8:18–24.
     https://doi.org/10.1161/CIRCEP.114.001943
     510. Lau DH, Nattel S, Kalman JM, Sanders P. Modifiable risk factors and atrial fibrillation.
     Circulation 2017;136:583–96. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.116.
     023163
505. Sanders P, Elliott AD, Linz D. Upstream targets to treat atrial fibrillation. J Am Coll
     Cardiol 2017;70:2906–8. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2017.10.043
506. Hohnloser SH, Crijns HJ, van Eickels M, Gaudin C, Page RL, Torp-Pedersen C, et al.
     Effect of dronedarone on cardiovascular events in atrial fibrillation. N Engl J Med
     2009;360:668–78. https://doi.org/10.1056/NEJMoa0803778
507. Sohns C, Fox H, Marrouche NF, Crijns H, Costard-Jaeckle A, Bergau L, et al. Catheter
     ablation in end-stage heart failure with atrial fibrillation. N Engl J Med 2023;389:
     1380–9. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2306037
508. Di Biase L, Mohanty P, Mohanty S, Santangeli P, Trivedi C, Lakkireddy D, et al.
     Ablation versus amiodarone for treatment of persistent atrial fibrillation in patients
     with congestive heart failure and an implanted device: results from the AATAC multicenter randomized trial. Circulation 2016;133:1637–44. https://doi.org/10.1161/
     CIRCULATIONAHA. 115.019406
509. Nuotio I, Hartikainen JE, Gronberg T, Biancari F, Airaksinen KE. Time to cardioversion
     for acute atrial fibrillation and thromboembolic complications. JAMA 2014;312:647–9.
     https://doi.org/10.1001/jama.2014.3824
     516. Garg A, Khunger M, Seicean S, Chung MK, Tchou PJ. Incidence of thromboembolic
     complications within 30 days of electrical cardioversion performed within 48 hours
     of atrial fibrillation onset. JACC Clin Electrophysiol 2016;2:487–94. https://doi.org/10.
     1016/j.jacep.2016.01.018
     517. Tampieri A, Cipriano V, Mucci F, Rusconi AM, Lenzi T, Cenni P. Safety of cardioversion
     in atrial fibrillation lasting less than 48 h without post-procedural anticoagulation in patients at low cardioembolic risk. Intern Emerg Med 2018;13:87–93. https://doi.org/10. 1007/s11739-016-1589-1
     518. Airaksinen KE, Gronberg T, Nuotio I, Nikkinen M, Ylitalo A, Biancari F, et al.
     Thromboembolic complications after cardioversion of acute atrial fibrillation: the
     FinCV (Finnish CardioVersion) study. J Am Coll Cardiol 2013;62:1187–92. https://doi. org/10.1016/j.jacc.2013.04.089
     519. Hansen ML, Jepsen RM, Olesen JB, Ruwald MH, Karasoy D, Gislason GH, et al.
     Thromboembolic risk in 16 274 atrial fibrillation patients undergoing direct current
     cardioversion with and without oral anticoagulant therapy. Europace 2015;17:18–23.
     https://doi.org/10.1093/europace/euu189
     520. Bonfanti L, Annovi A, Sanchis-Gomar F, Saccenti C, Meschi T, Ticinesi A, et al.
     Effectiveness and safety of electrical cardioversion for acute-onset atrial fibrillation
     in the emergency department: a real-world 10-year single center experience. Clin
     Exp Emerg Med 2019;6:64–9. https://doi.org/10.15441/ceem.17.286
510. Telles-Garcia N, Dahal K, Kocherla C, Lip GYH, Reddy P, Dominic P. Non-vitamin K
     antagonists oral anticoagulants are as safe and effective as warfarin for cardioversion of
     atrial fibrillation: a systematic review and meta-analysis. Int J Cardiol 2018;268:143–8.
     https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2018.04.034
     522. Klein AL, Grimm RA, Murray RD, Apperson-Hansen C, Asinger RW, Black IW, et al.
     Use of transesophageal echocardiography to guide cardioversion in patients with atrial
     fibrillation. N Engl J Med 2001;344:1411–20. https://doi.org/10.1056/NEJM200105
     103441901
     523. Brunetti ND, Tarantino N, De Gennaro L, Correale M, Santoro F, Di Biase M. Direct
     oral anti-coagulants compared to vitamin-K antagonists in cardioversion of atrial fibrillation: an updated meta-analysis. J Thromb Thrombolysis 2018;45:550–6. https://doi.org/
     10.1007/s11239-018-1622-5
     524. Steinberg JS, Sadaniantz A, Kron J, Krahn A, Denny DM, Daubert J, et al. Analysis of
     cause-specific mortality in the Atrial Fibrillation Follow-up Investigation of Rhythm Management (AFFIRM) study. Circulation 2004;109:1973–80. https://doi.org/10.1161/
     01.CIR.0000118472.77237.FA
     525. Crijns HJ, Weijs B, Fairley AM, Lewalter T, Maggioni AP, Martín A, et al. Contemporary
     real life cardioversion of atrial fibrillation: results from the multinational RHYTHM-AF
     study. Int J Cardiol 2014;172:588–94. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2014.01.099
511. Kirchhof P, Andresen D, Bosch R, Borggrefe M, Meinertz T, Parade U, et al. Short-term
     versus long-term antiarrhythmic drug treatment after cardioversion of atrial fibrillation
     (Flec-SL): a prospective, randomised, open-label, blinded endpoint assessment trial.
     Lancet 2012;380:238–46. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60570-4
512. Zhu W, Wu Z, Dong Y, Lip GYH, Liu C. Effectiveness of early rhythm control in improving clinical outcomes in patients with atrial fibrillation: a systematic review and
     meta-analysis. BMC Med 2022;20:340. https://doi.org/10.1186/s12916-022-02545-4
513. Stellbrink C, Nixdorff U, Hofmann T, Lehmacher W, Daniel WG, Hanrath P, et al.
     Safety and efficacy of enoxaparin compared with unfractionated heparin and oral anticoagulants for prevention of thromboembolic complications in cardioversion of nonvalvular atrial fibrillation: the Anticoagulation in Cardioversion using Enoxaparin (ACE)
     trial. Circulation 2004;109:997–1003. https://doi.org/10.1161/01.CIR.0000120509.
     64740.DC
514. Lip GY, Hammerstingl C, Marin F, Cappato R, Meng IL, Kirsch B, et al. Left atrial thrombus resolution in atrial fibrillation or flutter: results of a prospective study with rivaroxaban (X-TRA) and a retrospective observational registry providing baseline data
     (CLOT-AF). Am Heart J 2016;178:126–34. https://doi.org/10.1016/j.ahj.2016.05.007
     530. Stiell IG, Eagles D, Nemnom MJ, Brown E, Taljaard M, Archambault PM, et al. Adverse
     events associated with electrical cardioversion in patients with acute atrial fibrillation
     and atrial flutter. Can J Cardiol 2021;37:1775–82. https://doi.org/10.1016/j.cjca.2021.08.
     018
     531. Stiell IG, Archambault PM, Morris J, Mercier E, Eagles D, Perry JJ, et al. RAFF-3 Trial: a stepped-wedge cluster randomised trial to improve care of acute atrial fibrillation and
     flutter in the emergency department. Can J Cardiol 2021;37:1569–77. https://doi.org/
     10.1016/j.cjca.2021.06.016
     532. Gurevitz OT, Ammash NM, Malouf JF, Chandrasekaran K, Rosales AG, Ballman KV,
     et al. Comparative efficacy of monophasic and biphasic waveforms for transthoracic
     cardioversion of atrial fibrillation and atrial flutter. Am Heart J 2005;149:316–21.
     https://doi.org/10.1016/j.ahj.2004.07.007
     533. Mortensen K, Risius T, Schwemer TF, Aydin MA, Köster R, Klemm HU, et al. Biphasic
     versus monophasic shock for external cardioversion of atrial flutter: a prospective,
     randomized trial. Cardiology 2008;111:57–62. https://doi.org/10.1159/000113429
     534. Inácio JF, da Rosa Mdos S, Shah J, Rosário J, Vissoci JR, Manica AL, et al. Monophasic and biphasic shock for transthoracic conversion of atrial fibrillation: systematic review and
     network meta-analysis. Resuscitation 2016;100:66–75. https://doi.org/10.1016/j.
     resuscitation.2015.12.009
     535. Eid M, Abu Jazar D, Medhekar A, Khalife W, Javaid A, Ahsan C, et al. Anterior-posterior
     versus anterior-lateral electrodes position for electrical cardioversion of atrial fibrillation: a meta-analysis of randomized controlled trials. Int J Cardiol Heart Vasc 2022;43:
     101129. https://doi.org/10.1016/j.ijcha.2022.101129
515. Squara F, Elbaum C, Garret G, Liprandi L, Scarlatti D, Bun SS, et al. Active compression
     versus standard anterior-posterior defibrillation for external cardioversion of atrial fibrillation: a prospective randomized study. Heart Rhythm 2021;18:360–5. https://doi. org/10.1016/j. hrthm.2020.11.005
     537. Schmidt AS, Lauridsen KG, Torp P, Bach LF, Rickers H, Løfgren B. Maximum-fixed energy shocks for cardioverting atrial fibrillation. Eur Heart J 2020;41:626–31. https://doi.
     org/10.1093/eurheartj/ehz585
     538. Müssigbrodt A, John S, Kosiuk J, Richter S, Hindricks G, Bollmann A.
     Vernakalant-facilitated electrical cardioversion: comparison of intravenous vernakalant
     and amiodarone for drug-enhanced electrical cardioversion of atrial fibrillation after
     failed electrical cardioversion. Europace 2016;18:51–6. https://doi.org/10.1093/ europace/euv194
     539. Climent VE, Marin F, Mainar L, Gomez-Aldaravi R, Martinez JG, Chorro FJ, et al. Effects
     of pretreatment with intravenous flecainide on efficacy of external cardioversion of
     persistent atrial fibrillation. Pacing Clin Electrophysiol 2004;27:368–72. https://doi.org/
     10.1111/j.1540-8159.2004.00444.x
     540. Tieleman RG, Van Gelder IC, Bosker HA, Kingma T, Wilde AA, Kirchhof CJ, et al. Does
     flecainide regain its antiarrhythmic activity after electrical cardioversion of persistent
     atrial fibrillation? Heart Rhythm 2005;2:223–30. https://doi.org/10.1016/j.hrthm.2004.
     11.014
     541. Oral H, Souza JJ, Michaud GF, Knight BP, Goyal R, Strickberger SA, et al. Facilitating
     transthoracic cardioversion of atrial fibrillation with ibutilide pretreatment. N Engl J
     Med 1999;340:1849–54. https://doi.org/10.1056/NEJM199906173402401
516. Nair M, George LK, Koshy SK. Safety and efficacy of ibutilide in cardioversion of atrial
     flutter and fibrillation. J Am Board Fam Med 2011;24:86–92. https://doi.org/10.3122/
     jabfm.2011.01.080096
     543. Bianconi L, Mennuni M, Lukic V, Castro A, Chieffi M, Santini M. Effects of oral propafenone administration before electrical cardioversion of chronic atrial fibrillation: a
     placebo-controlled study. J Am Coll Cardiol 1996;28:700–6. https://doi.org/10.1016/
     S0735-1097 (96) 00230-6
517. Channer KS, Birchall A, Steeds RP, Walters SJ, Yeo WW, West JN, et al. A randomized
     placebo-controlled trial of pre-treatment and short- or long-term maintenance therapy with amiodarone supporting DC cardioversion for persistent atrial fibrillation. Eur
     Heart J 2004;25:144–50. https://doi.org/10.1016/j.ehj.2003.10.020
518. Capucci A, Villani GQ, Aschieri D, Rosi A, Piepoli MF. Oral amiodarone increases the
     efficacy of direct-current cardioversion in restoration of sinus rhythm in patients with
     chronic atrial fibrillation. Eur Heart J 2000;21:66–73. https://doi.org/10.1053/euhj.1999.
     1734
     546. Um KJ, McIntyre WF, Healey JS, Mendoza PA, Koziarz A, Amit G, et al. Pre- and posttreatment with amiodarone for elective electrical cardioversion of atrial fibrillation: a
     systematic review and meta-analysis. Europace 2019;21:856–63. https://doi.org/10.
     1093/europace/euy310
     547. Toso E, Iannaccone M, Caponi D, Rotondi F, Santoro A, Gallo C, et al. Does antiarrhythmic drugs premedication improve electrical cardioversion success in persistent
     atrial fibrillation? J Electrocardiol 2017;50:294–300. https://doi.org/10.1016/j.
     jelectrocard.2016.12.004
     548. Ganapathy AV, Monjazeb S, Ganapathy KS, Shanoon F, Razavi M. “Asymptomatic” persistent or permanent atrial fibrillation: a misnomer in selected patients. Int J Cardiol
     2015;185:112–3. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2015.03.122
519. Voskoboinik A, Kalman E, Plunkett G, Knott J, Moskovitch J, Sanders P, et al. A comparison of early versus delayed elective electrical cardioversion for recurrent episodes
     of persistent atrial fibrillation: a multi-center study. Int J Cardiol 2019;284:33–7. https://
     doi.org/10.1016/j.ijcard.2018.10.068
     550. Airaksinen KEJ. Early versus delayed cardioversion: why should we wait? Expert Rev
     Cardiovasc Ther 2020;18:149–54. https://doi.org/10.1080/14779072.2020.1736563
520. Boriani G, Diemberger I, Biffi M, Martignani C, Branzi A. Pharmacological cardioversion
     of atrial fibrillation: current management and treatment options. Drugs 2004;64:
     2741–62. https://doi.org/10.2165/00003495-200464240-00003
521. Dan GA, Martinez-Rubio A, Agewall S, Boriani G, Borggrefe M, Gaita F, et al.
     Antiarrhythmic drugs–clinical use and clinical decision making: a consensus document
     from the European Heart Rhythm Association (EHRA) and European Society of
     Cardiology (ESC) Working Group on Cardiovascular Pharmacology, endorsed by
     the Heart Rhythm Society (HRS), Asia-Pacific Heart Rhythm Society (APHRS) and
     International Society of Cardiovascular Pharmacotherapy (ISCP). Europace 2018;20:
     731–732an. https://doi.org/10.1093/europace/eux373
522. Gitt AK, Smolka W, Michailov G, Bernhardt A, Pittrow D, Lewalter T. Types and outcomes of cardioversion in patients admitted to hospital for atrial fibrillation: results of
     the German RHYTHM-AF study. Clin Res Cardiol 2013;102:713–23. https://doi.org/10.
     1007/s00392-013-0586-x
     554. Calkins H, Hindricks G, Cappato R, Kim YH, Saad EB, Aguinaga L, et al. 2017 HRS/
     EHRA/ECAS/APHRS/SOLAECE expert consensus statement on catheter and surgical
     ablation of atrial fibrillation: executive summary. Europace 2018;20:157–208. https://
     doi.org/10.1093/europace/eux275
     555. Danias PG, Caulfield TA, Weigner MJ, Silverman DI, Manning WJ. Likelihood of spontaneous conversion of atrial fibrillation to sinus rhythm. J Am Coll Cardiol 1998;31:
     588–92. https://doi.org/10.1016/S0735-1097(97)00534-2
523. Tsiachris D, Doundoulakis I, Pagkalidou E, Kordalis A, Deftereos S, Gatzoulis KA, et al.
     Pharmacologic cardioversion in patients with paroxysmal atrial fibrillation: a network
     meta-analysis. Cardiovasc Drugs Ther 2021;35:293–308. https://doi.org/10.1007/
     s10557-020-07127-1
524. Grönberg T, Nuotio I, Nikkinen M, Ylitalo A, Vasankari T, Hartikainen JE, et al.
     Arrhythmic complications after electrical cardioversion of acute atrial fibrillation: the
     FinCV study. Europace 2013;15:1432–5. https://doi.org/10.1093/europace/eut106
     558. Brandes A, Crijns H, Rienstra M, Kirchhof P, Grove EL, Pedersen KB, et al.
     Cardioversion of atrial fibrillation and atrial flutter revisited: current evidence and practical guidance for a common procedure. Europace 2020;22:1149–61. https://doi.org/
     10.1093/europace/euaa057
525. Stiell IG, Sivilotti MLA, Taljaard M, Birnie D, Vadeboncoeur A, Hohl CM, et al. Electrical
     versus pharmacological cardioversion for emergency department patients with acute
     atrial fibrillation (RAFF2): a partial factorial randomised trial. Lancet 2020;395:339–49.
     https://doi.org/10.1016/S0140-6736(19)32994-0
     560. Alboni P, Botto GL, Baldi N, Luzi M, Russo V, Gianfranchi L, et al. Outpatient treatment
     of recent-onset atrial fibrillation with the “pill-in-the-pocket” approach. N Engl J Med
     2004;351:2384–91. https://doi.org/10.1056/NEJMoa041233
526. Brembilla-Perrot B, Houriez P, Beurrier D, Claudon O, Terrier de la Chaise A, Louis P.
     Predictors of atrial flutter with 1:1 conduction in patients treated with class I antiarrhythmic drugs for atrial tachyarrhythmias. Int J Cardiol 2001;80:7–15. https://doi.
     org/10.1016/S0167-5273(01) 00459-4
527. Conde D, Costabel JP, Caro M, Ferro A, Lambardi F, Corrales Barboza A, et al.
     Flecainide versus vernakalant for conversion of recent-onset atrial fibrillation. Int J
     Cardiol 2013;168:2423–5. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2013.02.006
528. Markey GC, Salter N, Ryan J. Intravenous flecainide for emergency department management of acute atrial fibrillation. J Emerg Med 2018;54:320–7. https://doi.org/10.
     1016/j.jemermed.2017.11.016
     564. Martinez-Marcos FJ, Garcia-Garmendia JL, Ortega-Carpio A, Fernandez-Gomez JM,
     Santos JM, Camacho C. Comparison of intravenous flecainide, propafenone, and amiodarone for conversion of acute atrial fibrillation to sinus rhythm. Am J Cardiol
     2000;86:950–3. https://doi.org/10.1016/S0002-9149(00)01128-0
529. Reisinger J, Gatterer E, Lang W, Vanicek T, Eisserer G, Bachleitner T, et al. Flecainide
     versus ibutilide for immediate cardioversion of atrial fibrillation of recent onset. Eur
     Heart J 2004;25:1318–24. https://doi.org/10.1016/j.ehj.2004.04.030
530. Zhang N, Guo JH, Zhang H, Li XB, Zhang P, Xn Y. Comparison of intravenous ibutilide
     vs. propafenone for rapid termination of recent onset atrial fibrillation. Int J Clin Pract
     2005;59:1395–400. https://doi.org/10.1111/j.1368-5031.2005.00705.x
531. Camm AJ, Capucci A, Hohnloser SH, Torp-Pedersen C, Van Gelder IC, Mangal B, et al.
     A randomized active-controlled study comparing the efficacy and safety of vernakalant
     to amiodarone in recent-onset atrial fibrillation. J Am Coll Cardiol 2011;57:313–21.
     https://doi.org/10.1016/j.jacc.2010.07.046
     568. Roy D, Pratt CM, Torp-Pedersen C, Wyse DG, Toft E, Juul-Moller S, et al. Vernakalant
     hydrochloride for rapid conversion of atrial fibrillation: a phase 3, randomized,
     placebo-controlled trial. Circulation 2008;117:1518–25. https://doi.org/10.1161/
     CIRCULATIONAHA.107.723866
532. Deedwania PC, Singh BN, Ellenbogen K, Fisher S, Fletcher R, Singh SN. Spontaneous
     conversion and maintenance of sinus rhythm by amiodarone in patients with heart failure and atrial fibrillation: observations from the veterans affairs congestive heart failure
     survival trial of antiarrhythmic therapy (CHF-STAT). The Department of Veterans
     Affairs CHF-STAT Investigators. Circulation 1998;98:2574–9. https://doi.org/10.1161/ 01.cir.98.23.2574
     570. Hofmann R, Steinwender C, Kammler J, Kypta A, Wimmer G, Leisch F. Intravenous
     amiodarone bolus for treatment of atrial fibrillation in patients with advanced congestive heart failure or cardiogenic shock. Wien Klin Wochenschr 2004;116:744–9. https://
     doi.org/10.1007/s00508-004-0264-0
     571. Alboni P, Botto GL, Boriani G, Russo G, Pacchioni F, Iori M, et al. Intravenous administration of flecainide or propafenone in patients with recent-onset atrial fibrillation
     does not predict adverse effects during ‘pill-in-the-pocket’ treatment. Heart 2010;
     96:546–9. https://doi.org/10.1136/hrt.2009.187963
533. Khan IA. Single oral loading dose of propafenone for pharmacological cardioversion of
     recent-onset atrial fibrillation. J Am Coll Cardiol 2001;37:542–7. https://doi.org/10.1016/
     S0735-1097(00)01116-5
     573. Khan IA. Oral loading single dose flecainide for pharmacological cardioversion of
     recent-onset atrial fibrillation. Int J Cardiol 2003;87:121–8. https://doi.org/10.1016/
     S0167-5273(02)00467-9
     574. Al-Khatib SM, Allen LaPointe NM, Chatterjee R, Crowley MJ, Dupre ME, Kong DF,
     et al. Rate- and rhythm-control therapies in patients with atrial fibrillation: a systematic
     review. Ann Intern Med 2014;160:760–73. https://doi.org/10.7326/M13-1467
534. Andrade JG, Aguilar M, Atzema C, Bell A, Cairns JA, Cheung CC, et al. The 2020
     Canadian Cardiovascular Society/Canadian Heart Rhythm Society Comprehensive
     Guidelines for the Management of Atrial Fibrillation. Can J Cardiol 2020;36:
     1847–948. https://doi.org/10.1016/j.cjca.2020.09.001
535. Lafuente-Lafuente C, Valembois L, Bergmann JF, Belmin J. Antiarrhythmics for maintaining sinus rhythm after cardioversion of atrial fibrillation. Cochrane Database Syst
     Rev 2015;3:CD005049. https://doi.org/10.1002/14651858.CD005049.pub4
536. Valembois L, Audureau E, Takeda A, Jarzebowski W, Belmin J, Lafuente-Lafuente C.
     Antiarrhythmics for maintaining sinus rhythm after cardioversion of atrial fibrillation.
     Cochrane Database Syst Rev 2019;2019:Cd005049. https://doi.org/10.1002/
     14651858.CD005049.pub5
537. Crijns HJ, Van Gelder IC, Van Gilst WH, Hillege H, Gosselink AM, Lie KI. Serial antiarrhythmic drug treatment to maintain sinus rhythm after electrical cardioversion for
     chronic atrial fibrillation or atrial flutter. Am J Cardiol 1991;68:335–41. https://doi.
     org/10.1016/0002-9149(91)90828-9
     579. Chatterjee S, Sardar P, Lichstein E, Mukherjee D, Aikat S. Pharmacologic rate versus
     rhythm-control strategies in atrial fibrillation: an updated comprehensive review and
     meta-analysis. Pacing Clin Electrophysiol 2013;36:122–33. https://doi.org/10.1111/j.
     1540-8159.2012.03513.x
     580. Kotecha D, Kirchhof P. Rate and rhythm control have comparable effects on mortality
     and stroke in atrial fibrillation but better data are needed. Evid Based Med 2014;19:
     222–3. https://doi.org/10.1136/ebmed-2014-110062
538. Piccini JP, Hasselblad V, Peterson ED, Washam JB, Califf RM, Kong DF. Comparative
     efficacy of dronedarone and amiodarone for the maintenance of sinus rhythm in patients with atrial fibrillation. J Am Coll Cardiol 2009;54:1089–95. https://doi.org/10.
     1016/j.jacc.2009.04.085
     582. Eckardt L, Sehner S, Suling A, Borof K, Breithardt G, Crijns H, et al. Attaining sinus
     rhythm mediates improved outcome with early rhythm control therapy of atrial fibrillation: the EAST-AFNET 4 trial. Eur Heart J 2022;43:4127–44. https://doi.org/10.1093/
     eurheartj/ehac471
     583. Freemantle N, Lafuente-Lafuente C, Mitchell S, Eckert L, Reynolds M. Mixed treatment
     comparison of dronedarone, amiodarone, sotalol, flecainide, and propafenone, for the
     management of atrial fibrillation. Europace 2011;13:329–45. https://doi.org/10.1093/
     europace/euq450
     584. Frommeyer G, Eckardt L. Drug-induced proarrhythmia: risk factors and electrophysiological mechanisms. Nat Rev Cardiol 2016;13:36–47. https://doi.org/10.1038/nrcardio. 2015.110
539. Kochiadakis GE, Marketou ME, Igoumenidis NE, Chrysostomakis SI, Mavrakis HE,
     Kaleboubas MD, et al. Amiodarone, sotalol, or propafenone in atrial fibrillation: which
     is preferred to maintain normal sinus rhythm? Pacing Clin Electrophysiol 2000;23:
     1883–7. https://doi.org/10.1111/j.1540-8159.2000.tb07044.x
540. Roy D, Talajic M, Dorian P, Connolly S, Eisenberg MJ, Green M, et al. Amiodarone to
     prevent recurrence of atrial fibrillation. Canadian Trial of Atrial Fibrillation
     Investigators. N Engl J Med 2000;342:913–20. https://doi.org/10.1056/
     NEJM 200003303421302
541. Singh BN, Singh SN, Reda DJ, Tang XC, Lopez B, Harris CL, et al. Amiodarone versus
     sotalol for atrial fibrillation. N Engl J Med 2005;352:1861–72. https://doi.org/10.1056/
     NEJMoa041705
     588. Ehrlich JR, Look C, Kostev K, Israel CW, Goette A. Impact of dronedarone on the risk
     of myocardial infarction and stroke in atrial fibrillation patients followed in general
     practices in Germany. Int J Cardiol 2019;278:126–32. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.
     2018.11.133
     589. Singh BN, Connolly SJ, Crijns HJ, Roy D, Kowey PR, Capucci A, et al. Dronedarone for
     maintenance of sinus rhythm in atrial fibrillation or flutter. N Engl J Med 2007;357:
     987–99. https://doi.org/10.1056/NEJMoa054686
542. Stroobandt R, Stiels B, Hoebrechts R. Propafenone for conversion and prophylaxis of
     atrial fibrillation. Propafenone Atrial Fibrillation Trial Investigators. Am J Cardiol 1997;
     79:418–23. https://doi.org/10.1016/S0002-9149(96)00779-5
543. Wazni OM, Dandamudi G, Sood N, Hoyt R, Tyler J, Durrani S, et al. Cryoballoon ablation as initial therapy for atrial fibrillation. N Engl J Med 2021;384:316–24. https://doi.
     org/10.1056/NEJMoa2029554
     592. Cosedis Nielsen J, Johannessen A, Raatikainen P, Hindricks G, Walfridsson H, Kongstad
     O, et al. Radiofrequency ablation as initial therapy in paroxysmal atrial fibrillation. N
     Engl J Med 2012;367:1587–95. https://doi.org/10.1056/NEJMoa1113566
544. Morillo CA, Verma A, Connolly SJ, Kuck KH, Nair GM, Champagne J, et al.
     Radiofrequency ablation vs antiarrhythmic drugs as first-line treatment of paroxysmal
     atrial fibrillation (RAAFT-2): a randomized trial. JAMA 2014;311:692–700. https://doi.
     org/10.1001/jama.2014.467
     594. Kuniss M, Pavlovic N, Velagic V, Hermida JS, Healey S, Arena G, et al. Cryoballoon ablation vs. antiarrhythmic drugs: first-line therapy for patients with paroxysmal atrial fibrillation. Europace 2021;23:1033–41. https://doi.org/10.1093/europace/euab029
545. Hocini M, Sanders P, Deisenhofer I, Jais P, Hsu LF, Scavee C, et al. Reverse remodeling
     of sinus node function after catheter ablation of atrial fibrillation in patients with prolonged sinus pauses. Circulation 2003;108:1172–5. https://doi.org/10.1161/01.CIR. 0000090685.13169.07
546. Inada K, Yamane T, Tokutake K, Yokoyama K, Mishima T, Hioki M, et al. The role of
     successful catheter ablation in patients with paroxysmal atrial fibrillation and prolonged sinus pauses: outcome during a 5-year follow-up. Europace 2014;16:208–13.
     https://doi.org/10.1093/europace/eut159
547. Chen YW, Bai R, Lin T, Salim M, Sang CH, Long DY, et al. Pacing or ablation: which is
     better for paroxysmal atrial fibrillation-related tachycardia-bradycardia syndrome?
     Pacing Clin Electrophysiol 2014;37:403–11. https://doi.org/10.1111/pace.12340
548. Zhang R, Wang Y, Yang M, Yang Y, Wang Z, Yin X, et al. Risk stratification for atrial
     fibrillation and outcomes in tachycardia-bradycardia syndrome: ablation vs. pacing.
     Front Cardiovasc Med 2021;8:674471. https://doi.org/10.3389/fcvm.2021.674471
549. Oral H, Pappone C, Chugh A, Good E, Bogun F, Pelosi F, Jr, et al. Circumferential
     pulmonary-vein ablation for chronic atrial fibrillation. N Engl J Med 2006;354:
     934–41. https://doi.org/10.1056/NEJMoa050955
550. Yan Huo TG, Schönbauer R, Wójcik M, Fiedler L, Roithinger FX, Martinek M, et al.
     Low-voltage myocardium-guided ablation trial of persistent atrial fibrillation. NEJM
     Evid 2022;1:EVIDoa2200141. https://doi.org/10.1056/EVIDoa2200141.
551. Reddy VY, Gerstenfeld EP, Natale A, Whang W, Cuoco FA, Patel C, et al. Pulsed field
     or conventional thermal ablation for paroxysmal atrial fibrillation. N Engl J Med 2023;
     389:1660–71. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2307291
552. Kalman JM, Al-Kaisey AM, Parameswaran R, Hawson J, Anderson RD, Lim M, et al.
     Impact of early vs. delayed atrial fibrillation catheter ablation on atrial arrhythmia recurrences. Eur Heart J 2023;44:2447–54. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehad247
553. Kalman JM, Sanders P, Rosso R, Calkins H. Should we perform catheter ablation for
     asymptomatic atrial fibrillation? Circulation 2017;136:490–9. https://doi.org/10.1161/
     CIRCULATIONAHA.116.024926
     604. Hunter RJ, Berriman TJ, Diab I, Kamdar R, Richmond L, Baker V, et al. A randomized
     controlled trial of catheter ablation versus medical treatment of atrial fibrillation in
     heart failure (the CAMTAF trial). Circ Arrhythm Electrophysiol 2014;7:31–8. https://
     doi.org/10.1161/CIRCEP.113.000806
     605. Jones DG, Haldar SK, Hussain W, Sharma R, Francis DP, Rahman-Haley SL, et al. A randomized trial to assess catheter ablation versus rate control in the management of persistent atrial fibrillation in heart failure. J Am Coll Cardiol 2013;61:1894–903. https://doi.
     org/10.1016/j.jacc.2013.01.069
     606. Kuck KH, Merkely B, Zahn R, Arentz T, Seidl K, Schluter M, et al. Catheter ablation
     versus best medical therapy in patients with persistent atrial fibrillation and congestive
     heart failure: the randomized AMICA trial. Circ Arrhythm Electrophysiol 2019;12:
     e007731. https://doi.org/10.1161/CIRCEP.119.007731
554. MacDonald MR, Connelly DT, Hawkins NM, Steedman T, Payne J, Shaw M, et al.
     Radiofrequency ablation for persistent atrial fibrillation in patients with advanced heart
     failure and severe left ventricular systolic dysfunction: a randomised controlled trial.
     Heart 2011;97:740–7. https://doi.org/10.1136/hrt.2010.207340
555. Parkash R, Wells GA, Rouleau J, Talajic M, Essebag V, Skanes A, et al. Randomized
     ablation-based rhythm-control versus rate-control trial in patients with heart failure
     and atrial fibrillation: results from the RAFT-AF trial. Circulation 2022;145:
     1693–704. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.121.057095
556. Romero J, Gabr M, Alviz I, Briceno D, Diaz JC, Rodriguez D, et al. Improved survival in
     patients with atrial fibrillation and heart failure undergoing catheter ablation compared
     to medical treatment: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled
     trials. J Cardiovasc Electrophysiol 2022;33:2356–66. https://doi.org/10.1111/jce.15622
557. Chen S, Purerfellner H, Meyer C, Acou WJ, Schratter A, Ling Z, et al. Rhythm control
     for patients with atrial fibrillation complicated with heart failure in the contemporary
     era of catheter ablation: a stratified pooled analysis of randomized data. Eur Heart J
     2020;41:2863–73. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehz443
558. Prabhu S, Taylor AJ, Costello BT, Kaye DM, McLellan AJA, Voskoboinik A, et al.
     Catheter ablation versus medical rate control in atrial fibrillation and systolic dysfunction: the CAMERA-MRI study. J Am Coll Cardiol 2017;70:1949–61. https://doi.org/10.
     1016/j.jacc.2017.08.041
     612. Packer DL, Piccini JP, Monahan KH, Al-Khalidi HR, Silverstein AP, Noseworthy PA,
     et al. Ablation versus drug therapy for atrial fibrillation in heart failure: results from
     the CABANA trial. Circulation 2021;143:1377–90. https://doi.org/10.1161/
     CIRCULATIONAHA.120.050991
559. Smit MD, Moes ML, Maass AH, Achekar ID, Van Geel PP, Hillege HL, et al. The importance of whether atrial fibrillation or heart failure develops first. Eur J Heart Fail 2012;14: 1030–40. https://doi.org/10.1093/eurjhf/hfs097
560. Sohns C, Zintl K, Zhao Y, Dagher L, Andresen D, Siebels J, et al. Impact of left ventricular function and heart failure symptoms on outcomes post ablation of atrial fibrillation
     in heart failure: CASTLE-AF trial. Circ Arrhythm Electrophysiol 2020;13:e008461. https://
     doi.org/10.1161/CIRCEP.120.008461
     615. Sugumar H, Prabhu S, Costello B, Chieng D, Azzopardi S, Voskoboinik A, et al.
     Catheter ablation versus medication in atrial fibrillation and systolic dysfunction: late
     outcomes of CAMERA-MRI study. JACC Clin Electrophysiol 2020;6:1721–31. https://
     doi.org/10.1016/j.jacep.2020.08.019
     616. Kirstein B, Neudeck S, Gaspar T, Piorkowski J, Wechselberger S, Kronborg MB, et al.
     Left atrial fibrosis predicts left ventricular ejection fraction response after atrial fibrillation ablation in heart failure patients: the fibrosis-HF study. Europace 2020;22:
     1812–21. https://doi.org/10.1093/europace/euaa179
561. Ishiguchi H, Yoshiga Y, Shimizu A, Ueyama T, Fukuda M, Kato T, et al. Long-term events
     following catheter-ablation for atrial fibrillation in heart failure with preserved ejection
     fraction. ESC Heart Fail 2022;9:3505–18. https://doi.org/10.1002/ehf2.14079
562. Gu G, Wu J, Gao X, Liu M, Jin C, Xu Y. Catheter ablation of atrial fibrillation in patients
     with heart failure and preserved ejection fraction: a meta-analysis. Clin Cardiol 2022;45:
     786–93. https://doi.org/10.1002/clc.23841
563. Yamauchi R, Morishima I, Okumura K, Kanzaki Y, Morita Y, Takagi K, et al. Catheter
     ablation for non-paroxysmal atrial fibrillation accompanied by heart failure with preserved ejection fraction: feasibility and benefits in functions and B-type natriuretic peptide. Europace 2021;23:1252–61. https://doi.org/10.1093/europace/euaa420
564. Rordorf R, Scazzuso F, Chun KRJ, Khelae SK, Kueffer FJ, Braegelmann KM, et al.
     Cryoballoon ablation for the treatment of atrial fibrillation in patients with concomitant heart failure and either reduced or preserved left ventricular ejection fraction: results from the Cryo AF global registry. J Am Heart Assoc 2021;10:e021323. https://doi.
     org/10.1161/JAHA.121.021323
565. Cha YM, Wokhlu A, Asirvatham SJ, Shen WK, Friedman PA, Munger TM, et al. Success
     of ablation for atrial fibrillation in isolated left ventricular diastolic dysfunction: a comparison to systolic dysfunction and normal ventricular function. Circ Arrhythm
     Electrophysiol 2011;4:724–32. https://doi.org/10.1161/CIRCEP.110.960690
566. Machino-Ohtsuka T, Seo Y, Ishizu T, Sugano A, Atsumi A, Yamamoto M, et al. Efficacy,
     safety, and outcomes of catheter ablation of atrial fibrillation in patients with heart failure with preserved ejection fraction. J Am Coll Cardiol 2013;62:1857–65. https://doi.
     org/10.1016/j.jacc.2013.07.020
     623. Aldaas OM, Lupercio F, Darden D, Mylavarapu PS, Malladi CL, Han FT, et al.
     Meta-analysis of the usefulness of catheter ablation of atrial fibrillation in patients
     with heart failure with preserved ejection fraction. Am J Cardiol 2021;142:66–73.
     https://doi.org/10.1016/j.amjcard.2020.11.039
     624. Black-Maier E, Ren X, Steinberg BA, Green CL, Barnett AS, Rosa NS, et al. Catheter
     ablation of atrial fibrillation in patients with heart failure and preserved ejection fraction. Heart Rhythm 2018;15:651–7. https://doi.org/10.1016/j.hrthm.2017.12.001
567. von Olshausen G, Benson L, Dahlström U, Lund LH, Savarese G, Braunschweig F.
     Catheter ablation for patients with atrial fibrillation and heart failure: insights from
     the Swedish Heart Failure Registry. Eur J Heart Fail 2022;24:1636–46. https://doi.org/
     10.1002/ejhf.2604
     626. Shiraishi Y, Kohsaka S, Ikemura N, Kimura T, Katsumata Y, Tanimoto K, et al. Catheter
     ablation for patients with atrial fibrillation and heart failure with reduced and preserved
     ejection fraction: insights from the KiCS-AF multicentre cohort study. Europace 2023;
     25:83–91. https://doi.org/10.1093/europace/euac108
568. Wu L, Narasimhan B, Ho KS, Zheng Y, Shah AN, Kantharia BK. Safety and complications of catheter ablation for atrial fibrillation: predictors of complications from an updated analysis the national inpatient database. J Cardiovasc Electrophysiol 2021;32:
     1024–34. https://doi.org/10.1111/jce.14979
569. Tripathi B, Arora S, Kumar V, Abdelrahman M, Lahewala S, Dave M, et al. Temporal
     trends of in-hospital complications associated with catheter ablation of atrial fibrillation in the United States: an update from nationwide inpatient sample database
     (2011–2014). J Cardiovasc Electrophysiol 2018; 29:715–24. https://doi.org/10.1111/jce. 13471
570. Steinbeck G, Sinner MF, Lutz M, Muller-Nurasyid M, Kaab S, Reinecke H. Incidence of
     complications related to catheter ablation of atrial fibrillation and atrial flutter: a nationwide in-hospital analysis of administrative data for Germany in 2014. Eur Heart J
     2018;39:4020–9. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehy452
571. Deshmukh A, Patel NJ, Pant S, Shah N, Chothani A, Mehta K, et al. In-hospital complications associated with catheter ablation of atrial fibrillation in the United States between 2000 and 2010: analysis of 93 801 procedures. Circulation 2013;128:
     2104–12. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.113.003862
572. Cheng EP, Liu CF, Yeo I, Markowitz SM, Thomas G, Ip JE, et al. Risk of mortality following catheter ablation of atrial fibrillation. J Am Coll Cardiol 2019;74:2254–64. https://doi. org/10.1016/j.jacc.2019.08.1036
573. Gawalko M, Duncker D, Manninger M, van der Velden RMJ, Hermans ANL, Verhaert
     DVM, et al. The European TeleCheck-AF project on remote app-based management
     of atrial fibrillation during the COVID-19 pandemic: centre and patient experiences.
     Europace 2021;23:1003–15. https://doi.org/10.1093/europace/euab050
574. Rizas KD, Freyer L, Sappler N, von Stülpnagel L, Spielbichler P, Krasniqi A, et al.
     Smartphone-based screening for atrial fibrillation: a pragmatic randomized clinical trial.
     Nat Med 2022;28:1823–30. https://doi.org/10.1038/s41591-022-01979-w
575. Andrade JG, Champagne J, Dubuc M, Deyell MW, Verma A, Macle L, et al. Cryoballoon
     or radiofrequency ablation for atrial fibrillation assessed by continuous monitoring: a
     randomized clinical trial. Circulation 2019;140:1779–88. https://doi.org/10.1161/
     CIRCULATIONAHA.119.042622
     635. Duytschaever M, Demolder A, Phlips T, Sarkozy A, El Haddad M, Taghji P, et al.
     PulmOnary vein isolation with vs. without continued antiarrhythmic Drug
     trEatment in subjects with Recurrent Atrial Fibrillation (POWDER AF): results from
     a multicentre randomized trial. Eur Heart J 2018;39:1429–37. https://doi.org/10.
     1093/eurheartj/ehx666
576. Darkner S, Chen X, Hansen J, Pehrson S, Johannessen A, Nielsen JB, et al. Recurrence
     of arrhythmia following short-term oral AMIOdarone after CATheter ablation for atrial fibrillation: a double-blind, randomized, placebo-controlled study (AMIO-CAT
     trial). Eur Heart J 2014;35:3356–64. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehu354
577. Leong-Sit P, Roux JF, Zado E, Callans DJ, Garcia F, Lin D, et al. Antiarrhythmics after
     ablation of atrial fibrillation (5A study): six-month follow-up study. Circ Arrhythm
     Electrophysiol 2011;4:11–4. https://doi.org/10.1161/CIRCEP.110.955393
578. Kaitani K, Inoue K, Kobori A, Nakazawa Y, Ozawa T, Kurotobi T, et al. Efficacy of antiarrhythmic drugs short-term use after catheter ablation for atrial fibrillation
     (EAST-AF) trial. Eur Heart J 2016;37:610–8. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehv501
579. Noseworthy PA, Van Houten HK, Sangaralingham LR, Deshmukh AJ, Kapa S, Mulpuru
     SK, et al. Effect of antiarrhythmic drug initiation on readmission after catheter ablation
     for atrial fibrillation. JACC Clin Electrophysiol 2015;1:238–44. https://doi.org/10.1016/j.
     jacep.2015.04.016
     640. Xu X, Alida CT, Yu B. Administration of antiarrhythmic drugs to maintain sinus rhythm
     after catheter ablation for atrial fibrillation: a meta-analysis. Cardiovasc Ther 2015;33:
     242–6. https://doi.org/10.1111/1755-5922.12133
580. Chen W, Liu H, Ling Z, Xu Y, Fan J, Du H, et al. Efficacy of short-term antiarrhythmic
     drugs use after catheter ablation of atrial fibrillation—a systematic review with
     meta-analyses and trial sequential analyses of randomized controlled trials. PLoS One
     2016;11:e0156121. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0156121
581. Schleberger R, Metzner A, Kuck KH, Andresen D, Willems S, Hoffmann E, et al.
     Antiarrhythmic drug therapy after catheter ablation for atrial fibrillation–insights
     from the German Ablation Registry. Pharmacol Res Perspect 2021;9:e00880. https://
     doi.org/10.1002/prp2.880
     643. Zhang XD, Gu J, Jiang WF, Zhao L, Zhou L, Wang YL, et al. Optimal rhythm-control
     strategy for recurrent atrial tachycardia after catheter ablation of persistent atrial fibrillation: a randomized clinical trial. Eur Heart J 2014;35:1327–34. https://doi.org/10.
     1093/eurheartj/ehu017
     644. Zhou L, He L, Wang W, Li C, Li S, Tang R, et al. Effect of repeat catheter ablation vs.
     antiarrhythmic drug therapy among patients with recurrent atrial tachycardia/atrial fibrillation after atrial fibrillation catheter ablation: data from CHINA-AF registry.
     Europace 2023;25:382–9. https://doi.org/10.1093/europace/euac169
582. Fink T, Metzner A, Willems S, Eckardt L, Ince H, Brachmann J, et al. Procedural success,
     safety and patients satisfaction after second ablation of atrial fibrillation in the elderly:
     results from the German ablation registry. Clin Res Cardiol 2019;108:1354–63. https://
     doi.org/10.1007/s00392-019-01471-5
583. Winkle RA, Mead RH, Engel G, Kong MH, Fleming W, Salcedo J, et al. Impact of obesity
     on atrial fibrillation ablation: patient characteristics, long-term outcomes, and complications. Heart Rhythm 2017;14:819–27. https://doi.org/10.1016/j.hrthm.2017.02.023
584. Sticherling C, Marin F, Birnie D, Boriani G, Calkins H, Dan G-A, et al. Antithrombotic
     management in patients undergoing electrophysiological procedures: a European
     Heart Rhythm Association (EHRA) position document endorsed by the ESC
     Working Group Thrombosis, Heart Rhythm Society (HRS), and Asia Pacific Heart
     Rhythm Society (APHRS). EP Europace 2015;17:1197–214. https://doi.org/10.1093/
     europace/euv190
     648. Calkins H, Kuck KH, Cappato R, Brugada J, Camm AJ, Chen SA, et al. 2012 HRS/EHRA/
     ECAS expert consensus statement on catheter and surgical ablation of atrial fibrillation: recommendations for patient selection, procedural techniques, patient management and follow-up, definitions, endpoints, and research trial design. J Interv Card
     Electrophysiol 2012;33:171–257. https://doi.org/10.1007/s10840-012-9672-7
585. Noubiap JJ, Agbaedeng TA, Ndoadoumgue AL, Nyaga UF, Kengne AP. Atrial thrombus
     detection on transoesophageal echocardiography in patients with atrial fibrillation
     undergoing cardioversion or catheter ablation: a pooled analysis of rates and predictors. J Cardiovasc Electrophysiol 2021;32:2179–88. https://doi.org/10.1111/jce.15082
586. Lurie A, Wang J, Hinnegan KJ, McIntyre WF, Belley-Côté EP, Amit G, et al. Prevalence
     of left atrial thrombus in anticoagulated patients with atrial fibrillation. J Am Coll Cardiol
     2021;77:2875–86. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2021.04.036
587. Efremidis M, Bazoukis G, Vlachos K, Prappa E, Megarisiotou A, Dragasis S, et al. Safety
     of catheter ablation of atrial fibrillation without pre- or peri-procedural imaging for the
     detection of left atrial thrombus in the era of uninterrupted anticoagulation. J Arrhythm
     2021;37:28–32. https://doi.org/10.1002/joa3.12466
588. Diab M, Wazni OM, Saliba WI, Tarakji KG, Ballout JA, Hutt E, et al. Ablation of atrial
     fibrillation without left atrial appendage imaging in patients treated with direct oral anticoagulants. Circ Arrhythm Electrophysiol 2020;13:e008301. https://doi.org/10.1161/
     CIRCEP.119.008301
     653. Patel K, Natale A, Yang R, Trivedi C, Romero J, Briceno D, et al. Is transesophageal
     echocardiography necessary in patients undergoing ablation of atrial fibrillation on
     an uninterrupted direct oral anticoagulant regimen? Results from a prospective multicenter registry. Heart Rhythm 2020;17:2093–9. https://doi.org/10.1016/j.hrthm.2020.
     07.017
     654. Mao YJ, Wang H, Huang PF. Meta-analysis of the safety and efficacy of using minimally
     interrupted novel oral anticoagulants in patients undergoing catheter ablation for atrial
     fibrillation. J Interv Card Electrophysiol 2021;60:407–17. https://doi.org/10.1007/s10840-
     020-00754-6
     655. van Vugt SPG, Westra SW, Volleberg R, Hannink G, Nakamura R, de Asmundis C, et al.
     Meta-analysis of controlled studies on minimally interrupted vs. continuous use of nonvitamin K antagonist oral anticoagulants in catheter ablation for atrial fibrillation.
     Europace 2021;23:1961–9. https://doi.org/10.1093/europace/euab175
589. Ge Z, Faggioni M, Baber U, Sartori S, Sorrentino S, Farhan S, et al. Safety and efficacy of nonvitamin K antagonist oral anticoagulants during catheter ablation of atrial fibrillation: a systematic review and meta-analysis. Cardiovasc Ther 2018;36:e12457. https:// doi.org/10.1111/1755-5922.12457
     657. Asad ZUA, Akhtar KH, Jafry AH, Khan MH, Khan MS, Munir MB, et al. Uninterrupted
     versus interrupted direct oral anticoagulation for catheter ablation of atrial fibrillation:
     a systematic review and meta-analysis. J Cardiovasc Electrophysiol 2021;32:1995–2004.
     https://doi.org/10.1111/jce.15043
     658. Mao YJ, Wang H, Huang PF. Peri-procedural novel oral anticoagulants dosing strategy
     during atrial fibrillation ablation: a meta-analysis. Pacing Clin Electrophysiol 2020;43:
     1104–14. https://doi.org/10.1111/pace.14040
590. Basu-Ray I, Khanra D, Kupó P, Bunch J, Theus SA, Mukherjee A, et al. Outcomes of
     uninterrupted vs interrupted periprocedural direct oral anticoagulants in atrial fibrillation ablation: a meta-analysis. J Arrhythm 2021;37:384–93. https://doi.org/10.1002/joa3.
     12507
     660. Romero J, Cerrud-Rodriguez RC, Diaz JC, Rodriguez D, Arshad S, Alviz I, et al. Oral
     anticoagulation after catheter ablation of atrial fibrillation and the associated risk of
     thromboembolic events and intracranial hemorrhage: a systematic review and
     meta-analysis. J Cardiovasc Electrophysiol 2019;30:1250–7. https://doi.org/10.1111/jce.
     14052
     661. Liu XH, Xu Q, Luo T, Zhang L, Liu HJ. Discontinuation of oral anticoagulation therapy
     after successful atrial fibrillation ablation: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. PLoS One 2021;16:e0253709. https://doi.org/10.1371/journal.pone.
     0253709
     662. Proietti R, AlTurki A, Di Biase L, China P, Forleo G, Corrado A, et al. Anticoagulation
     after catheter ablation of atrial fibrillation: an unnecessary evil? A systematic review and
     meta-analysis. J Cardiovasc Electrophysiol 2019;30:468–78. https://doi.org/10.1111/jce.
     13822
     663. Maduray K, Moneruzzaman M, Changwe GJ, Zhong J. Benefits and risks associated with
     long-term oral anticoagulation after successful atrial fibrillation catheter ablation: systematic review and meta-analysis. Clin Appl Thromb Hemost 2022;28:1076029622
     1118480. https://doi.org/10.1177/10760296221118480
591. Brockmeyer M, Lin Y, Parco C, Karathanos A, Krieger T, Schulze V, et al.
     Uninterrupted anticoagulation during catheter ablation for atrial fibrillation: no
     difference in major bleeding and stroke between direct oral anticoagulants and vitamin
     K antagonists in an updated meta-analysis of randomised controlled trials. Acta Cardiol
     2021;76:288–95. https://doi.org/10.1080/00015385.2020.1724689
592. Di Monaco A, Guida P, Vitulano N, Quadrini F, Troisi F, Langialonga T, et al. Catheter
     ablation of atrial fibrillation with uninterrupted anticoagulation: a meta-analysis of six
     randomized controlled trials. J Cardiovasc Med (Hagerstown) 2020;21:483–90. https://
     doi.org/10.2459/JCM.0000000000000939
     666. Maesen B, Luermans J, Bidar E, Chaldoupi SM, Gelsomino S, Maessen JG, et al. A hybrid
     approach to complex arrhythmias. Europace 2021;23:ii28–33. https://doi.org/10.1093/
     europace/euab027
     667. van der Heijden CAJ, Vroomen M, Luermans JG, Vos R, Crijns H, Gelsomino S, et al.
     Hybrid versus catheter ablation in patients with persistent and longstanding persistent
     atrial fibrillation: a systematic review and meta-analysis. Eur J Cardiothorac Surg 2019;56:
     433–43. https://doi.org/10.1093/ejcts/ezy475
593. Boersma LV, Castella M, van Boven W, Berruezo A, Yilmaz A, Nadal M, et al. Atrial
     fibrillation catheter ablation versus surgical ablation treatment (FAST): a 2-center randomized clinical trial. Circulation 2012;125:23–30. https://doi.org/10.1161/ CIRCULATIONAHA. 111.074047
     669. Castella M, Kotecha D, van Laar C, Wintgens L, Castillo Y, Kelder J, et al.
     Thoracoscopic vs. catheter ablation for atrial fibrillation: long-term follow-up of the
     FAST randomized trial. Europace 2019;21:746–53. https://doi.org/10.1093/europace/
     euy325
     670. van der Heijden CAJ, Weberndörfer V, Vroomen M, Luermans JG, Chaldoupi SM,
     Bidar E, et al. Hybrid ablation versus repeated catheter ablation in persistent atrial fibrillation: a randomized controlled trial. JACC Clin Electrophysiol 2023;9:1013–23. https://
     doi.org/10.1016/j.jacep.2022.12.011
     671. DeLurgio DB, Crossen KJ, Gill J, Blauth C, Oza SR, Magnano AR, et al. Hybrid convergent procedure for the treatment of persistent and long-standing persistent atrial fibrillation: results of CONVERGE clinical trial. Circ Arrhythm Electrophysiol 2020;13:
     e009288. https://doi.org/10.1161/CIRCEP.120.009288
594. Pokushalov E, Romanov A, Elesin D, Bogachev-Prokophiev A, Losik D, Bairamova S,
     et al. Catheter versus surgical ablation of atrial fibrillation after a failed initial pulmonary
     vein isolation procedure: a randomized controlled trial. J Cardiovasc Electrophysiol 2013;
     24:1338–43. https://doi.org/10.1111/jce.12245
595. Haldar S, Khan HR, Boyalla V, Kralj-Hans I, Jones S, Lord J, et al. Catheter ablation vs.
     thoracoscopic surgical ablation in long-standing persistent atrial fibrillation: CASA-AF
     randomized controlled trial. Eur Heart J 2020;41:4471–80. https://doi.org/10.1093/
     eurheartj/ehaa658
     674. Doll N, Weimar T, Kosior DA, Bulava A, Mokracek A, Mönnig G, et al. Efficacy and
     safety of hybrid epicardial and endocardial ablation versus endocardial ablation in patients with persistent and longstanding persistent atrial fibrillation: a randomised, controlled trial. EClinicalMedicine 2023;61:102052. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2023. 102052
596. Malaisrie SC, McCarthy PM, Kruse J, Matsouaka R, Andrei AC, Grau-Sepulveda MV,
     et al. Burden of preoperative atrial fibrillation in patients undergoing coronary artery
     bypass grafting. J Thorac Cardiovasc Surg 2018;155:2358–2367 e1. https://doi.org/10.
     1016/j.jtcvs.2018.01.069
     676. Saxena A, Dinh DT, Reid CM, Smith JA, Shardey GC, Newcomb AE. Does preoperative atrial fibrillation portend a poorer prognosis in patients undergoing isolated aortic
     valve replacement? A multicentre Australian study. Can J Cardiol 2013;29:697–703.
     https://doi.org/10.1016/j.cjca.2012.08.016
     677. Quader MA, McCarthy PM, Gillinov AM, Alster JM, Cosgrove DM, 3rd, Lytle BW, et al.
     Does preoperative atrial fibrillation reduce survival after coronary artery bypass grafting? Ann Thorac Surg 2004;77:1514–22; discussion 1522–4. https://doi.org/10.1016/j.
     athoracsur.2003.09.069
597. Damiano RJ, Jr, Schwartz FH, Bailey MS, Maniar HS, Munfakh NA, Moon MR, et al. The Cox Maze IV procedure: predictors of late recurrence. J Thorac Cardiovasc Surg 2011;
     141:113–21. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.2010.08.067
598. Cox JL, Schuessler RB, Boineau JP. The development of the Maze procedure for the
     treatment of atrial fibrillation. Semin Thorac Cardiovasc Surg 2000;12:2–14. https://
     doi.org/10.1016/S1043-0679(00)70010-4
599. Melby SJ, Zierer A, Bailey MS, Cox JL, Lawton JS, Munfakh N, et al. A new era in the
     surgical treatment of atrial fibrillation: the impact of ablation technology and lesion
     set on procedural efficacy. Ann Surg 2006;244:583–92. https://doi.org/10.1097/01.sla.
     0000237654.00841.26
     681. Badhwar V, Rankin JS, Damiano RJ, Jr, Gillinov AM, Bakaeen FG, Edgerton JR, et al. The Society of Thoracic Surgeons 2017 clinical practice guidelines for the surgical treatment of atrial fibrillation. Ann Thorac Surg 2017;103:329–41. https://doi.org/10.1016/
     j.athoracsur.2016.10.076
     682. Ad N, Henry L, Hunt S, Holmes SD. Impact of clinical presentation and surgeon experience on the decision to perform surgical ablation. Ann Thorac Surg 2013;96:763–8; discussion 768–9. https://doi.org/10.1016/j.athoracsur.2013.03.066
600. Cheng DC, Ad N, Martin J, Berglin EE, Chang BC, Doukas G, et al. Surgical ablation for
     atrial fibrillation in cardiac surgery: a meta-analysis and systematic review. Innovations
     (Phila) 2010;5:84–96. https://doi.org/10.1177/155698451000500204
601. McClure GR, Belley-Cote EP, Jaffer IH, Dvirnik N, An KR, Fortin G, et al. Surgical ablation of atrial fibrillation: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Europace 2018;20:1442–50. https://doi.org/10.1093/europace/eux336
602. Phan K, Xie A, La Meir M, Black D, Yan TD. Surgical ablation for treatment of atrial
     fibrillation in cardiac surgery: a cumulative meta-analysis of randomised controlled
     trials. Heart 2014;100:722–30. https://doi.org/10.1136/heartjnl-2013-305351
603. Barnett SD, Ad N. Surgical ablation as treatment for the elimination of atrial fibrillation:
     a meta-analysis. J Thorac Cardiovasc Surg 2006;131:1029–35. https://doi.org/10.1016/j.
     jtcvs.2005.10.020
     687. Gillinov AM, Gelijns AC, Parides MK, DeRose JJ, Jr, Moskowitz AJ, Voisine P, et al.
     Surgical ablation of atrial fibrillation during mitral-valve surgery. N Engl J Med 2015;
     372:1399–409. https://doi.org/10.1056/NEJMoa1500528
604. MacGregor RM, Bakir NH, Pedamallu H, Sinn LA, Maniar HS, Melby SJ, et al. Late results after stand-alone surgical ablation for atrial fibrillation. J Thorac Cardiovasc Surg
     2022;164:1515–1528.e8. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.2021.03.109
605. Musharbash FN, Schill MR, Sinn LA, Schuessler RB, Maniar HS, Moon MR, et al.
     Performance of the Cox-Maze IV procedure is associated with improved long-term
     survival in patients with atrial fibrillation undergoing cardiac surgery. J Thorac
     Cardiovasc Surg 2018;155:159–70. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.2017.09.095
606. Rankin JS, Lerner DJ, Braid-Forbes MJ, McCrea MM, Badhwar V. Surgical ablation of
     atrial fibrillation concomitant to coronary-artery bypass grafting provides costeffective mortality reduction. J Thorac Cardiovasc Surg 2020;160:675–686 e13.
     https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.2019.07.131
     691. Suwalski P, Kowalewski M, Jasinski M, Staromlynski J, Zembala M, Widenka K, et al.
     Survival after surgical ablation for atrial fibrillation in mitral valve surgery: analysis
     from the Polish National Registry of Cardiac Surgery Procedures (KROK). J Thorac
     Cardiovasc Surg 2019;157:1007–1018 e4. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.2018.07.099
607. Suwalski P, Kowalewski M, Jasinski M, Staromlynski J, Zembala M, Widenka K, et al.
     Surgical ablation for atrial fibrillation during isolated coronary artery bypass surgery.
     Eur J Cardiothorac Surg 2020;57:691–700. https://doi.org/10.1093/ejcts/ezz298
608. Wehbe M, Albert M, Lewalter T, Ouarrak T, Senges J, Hanke T, et al. The German cardiosurgery atrial fibrillation registry: 1-year follow-up outcomes. Thorac Cardiovasc Surg
     2023;71:255–63. https://doi.org/10.1055/s-0042-1750311
609. Kim HJ, Kim YJ, Kim M, Yoo JS, Kim DH, Park DW, et al. Surgical ablation for atrial
     fibrillation during aortic and mitral valve surgery: a nationwide population-based cohort study. J Thorac Cardiovasc Surg 2024;167:981–93. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.
     2022.08.038
     695. Ad N, Henry L, Hunt S, Holmes SD. Do we increase the operative risk by adding the
     Cox Maze III procedure to aortic valve replacement and coronary artery bypass surgery? J Thorac Cardiovasc Surg 2012;143:936–44. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.2011.
     12.018
     696. Maesen B, van der Heijden CAJ, Bidar E, Vos R, Athanasiou T, Maessen JG.
     Patient-reported quality of life after stand-alone and concomitant arrhythmia surgery:
     a systematic review and meta-analysis. Interact Cardiovasc Thorac Surg 2022;34:339–48.
     https://doi.org/10.1093/icvts/ivab282
     697. Osmancik P, Budera P, Talavera D, Hlavicka J, Herman D, Holy J, et al. Five-year outcomes in cardiac surgery patients with atrial fibrillation undergoing concomitant surgical ablation versus no ablation. The long-term follow-up of the PRAGUE-12 study.
     Heart Rhythm 2019;16:1334–40. https://doi.org/10.1016/j.hrthm.2019.05.001
610. Lee R, Jivan A, Kruse J, McGee EC, Jr, Malaisrie SC, Bernstein R, et al. Late neurologic
     events after surgery for atrial fibrillation: rare but relevant. Ann Thorac Surg 2013;95:
     126–31; discussion 131–2. https://doi.org/10.1016/j.athoracsur.2012.08.048
611. Kowalewski M, Pasierski M, Kołodziejczak M, Litwinowicz R, Kowalówka A, Wańha W, et al. Atrial fibrillation ablation improves late survival after concomitant cardiac surgery.
     J Thorac Cardiovasc Surg 2023;166:1656–1668.e8. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs.2022.
     04.035
     700. Cox JL, Ad N, Palazzo T. Impact of the maze procedure on the stroke rate in patients
     with atrial fibrillation. J Thorac Cardiovasc Surg 1999;118:833–40. https://doi.org/10.
     1016/S0022-5223(99)70052-8
     701. Huffman MD, Karmali KN, Berendsen MA, Andrei AC, Kruse J, McCarthy PM, et al.
     Concomitant atrial fibrillation surgery for people undergoing cardiac surgery.
     Cochrane Database Syst Rev 2016;8:CD011814. https://doi.org/10.1002/14651858.
     CD011814.pub2
     702. Kowalewski M, Pasierski M, Finke J, Kolodziejczak M, Staromlynski J, Litwinowicz R,
     et al. Permanent pacemaker implantation after valve and arrhythmia surgery in patients
     with preoperative atrial fibrillation. Heart Rhythm 2022;19:1442–9. https://doi.org/10.
     1016/j.hrthm.2022.04.007
     703. Pokushalov E, Romanov A, Corbucci G, Cherniavsky A, Karaskov A. Benefit of ablation
     of first diagnosed paroxysmal atrial fibrillation during coronary artery bypass grafting: a
     pilot study. Eur J Cardiothorac Surg 2012;41:556–60. https://doi.org/10.1093/ejcts/
     ezr101
     704. Yoo JS, Kim JB, Ro SK, Jung Y, Jung SH, Choo SJ, et al. Impact of concomitant surgical
     atrial fibrillation ablation in patients undergoing aortic valve replacement. Circ J 2014;
     78:1364–71. https://doi.org/10.1253/circj.CJ-13-1533
612. Malaisrie SC, Lee R, Kruse J, Lapin B, Wang EC, Bonow RO, et al. Atrial fibrillation ablation in patients undergoing aortic valve replacement. J Heart Valve Dis 2012;21:
     350–7.
     706. Rankin JS, Lerner DJ, Braid-Forbes MJ, Ferguson MA, Badhwar V. One-year mortality
     and costs associated with surgical ablation for atrial fibrillation concomitant to coronary artery bypass grafting. Eur J Cardiothorac Surg 2017;52:471–7. https://doi.org/10.
     1093/ejcts/ezx126
     707. Schill MR, Musharbash FN, Hansalia V, Greenberg JW, Melby SJ, Maniar HS, et al. Late
     results of the Cox-Maze IV procedure in patients undergoing coronary artery bypass
     grafting. J Thorac Cardiovasc Surg 2017;153:1087–94. https://doi.org/10.1016/j.jtcvs. 2016.12.034